Is schoolmelk gezond?

Nederland is één van de landen waar de meeste koemelk wordt gedronken. In koemelk en koemelk-producten zitten voedingsstoffen die bijdragen aan de groei van het lichaam. Calcium en fosfor, de belangrijkste bouwstoffen en mineralen, zorgen voor de opbouw en het onderhoud van de botten. Calcium wordt tegenwoordig ook aan veel producten toegevoegd. Hierdoor krijg je al gauw meer dan voldoende calcium binnen.

Botontkalking

Het lichaam zou calcium nodig hebben om botontkalking (en botbreuken) te voorkomen. Maar het aantal patiënten met botontkalking is in Nederland veel hoger dan in landen waar minder of zelfs geen koemelk wordt gedronken. Een mogelijke verklaring is dat melk drinken de botten langer en dunner maakt waardoor ze eerder breken. Een andere mogelijke verklaring is dat het menselijk lichaam juist calcium aan de botten onttrekt bij het drinken van koemelk, maar voor deze verklaring is nog geen, breed geaccepteerd, wetenschappelijk bewijs gevonden.

Koemelk is slecht verteerbaar

Melk van de koe is eigenlijk alleen bedoeld voor kalfjes. Het eiwit in koemelk, caseïne, is moeilijk verteerbaar voor de menselijke spijsvertering. Veel melk drinken leidt tot grote hoeveelheden caseïne in het lichaam, die moeilijk te verteren zijn. Een ander probleem vormt de lactose, de melksuiker in koemelk. Lactose is van belang is voor de groei en ontwikkeling van baby’s. Om lactose te kunnen verteren is het enzym lactase nodig. Dit enzym is bij iedereen bij de geboorte aanwezig, maar wanneer kinderen niet langer de borst krijgen, stopt bij de meeste van hen ook de aanmaak van lactase. Hierdoor wordt de lactose moeilijk of helemaal niet meer verteerd door het lichaam. Dit heet een lactose-intolerantie. Meer dan 70% van de wereldbevolking heeft hier last van. Darm- en huidklachten, hoofdpijn en vermoeidheid kunnen het gevolg van een lactose-intolerantie zijn.

De koe en het milieu

Een koe produceerde 50 jaar geleden gemiddeld 4.000 liter melk per jaar. Door selectief fokken en krachtvoer produceert een koe tegenwoordig twee keer zoveel melk, met uitschieters naar wel 12.000 liter per jaar. Zodra koeien niet meer productief zijn gaan ze naar het slachthuis. Meestal is dat op een leeftijd van een jaar of zes, terwijl ze wel twintig jaar oud kunnen worden. Om zoveel melk te kunnen produceren, krijgen koeien antibiotica (en buiten Europa ook hormonen) toegediend. Dit komt de kwaliteit van de melk niet ten goede. De gigantische melk-productie heeft ook effect op het milieu. Om veel melk te produceren is veel voer en drinkwater voor de koeien nodig. De melk- en voerproductie neemt veel grondoppervlakte in beslag. Deze natuurlijke bronnen zijn schaars en kunnen uitgeput raken.

Alternatieven

Koemelkproducten kunnen worden vervangen door plantaardige bronnen van calcium, zoals groenten, peulvruchten en noten. In deze producten is calcium in de juiste verhouding aanwezig. Plantaardige melk-soorten zoals amandel-, soja-, rijst-, haver- en kokosmelk zijn lactose- en caseïnevrij en kunnen heel goed gebruikt worden als koemelk-vervanger. Het is verstandig de ongezoete variant te nemen, zodat kinderen niet onnodig veel suiker binnen krijgen. Een ander alternatief is geitenmelk. Geitenmelk bevat wel lactose, maar is lichter verteerbaar en leidt minder vaak tot overgevoeligheid van de darmen. Dergelijke producten zitten niet in het schoolmelk-assortiment en moeten door ouders zelf verzorgd worden.

Niet meer dan twee porties melk per dag

Het Voedingscentrum adviseert ouders om kinderen dagelijks de volgende hoeveelheden melkproducten te geven:

• van een tot drie jaar 330 ml
• van vier tot acht jaar 400 ml
• van negen tot achttien jaar 600 ml

In dit voedingsadvies passen ook een of twee pakjes schoolmelk per dag. Volgens de Amerikaanse voedingswetenschapper Walter Willett zijn de richtlijnen voor melkconsumptie in Westerse landen over het algemeen onnodig hoog. Willett schrijft dat er geen statistische bewijzen zijn dat koemelk botontkalking en botbreuken voorkomt. Tijdens een presentatie op de Erasmus Universiteit heeft hij  de beschikbare onderzoeksgegevens op een rij gezet en geeft hij aan dat het verstandig is de consumptie van melkproducten te beperken tot een of maximaal twee porties zuivel per dag (Willett is aan het woord vanaf minuut 75:00 op de video, als hij over een ‘serving’ spreekt bedoelt hij een portie met de omvang van 300 ml). Overigens acht de Nederlands Zuivel Organisatie (NZO) de gezondheidsvoordelen van melk wel degelijk bewezen en publiceerde de NZO samen met Europese collega’s van het European Milk Forum (EMF) de brochure Melk, voedzaam van nature met verwijzingen naar positief wetenschappelijk onderzoek.