Bezwaar indienen tegen de lotingsuitslag? Dit moet je weten!

Recht op bezwaar tegen uitslag loting, behandeling door Toetsingscommissie

Als uw kind is uitgeloot op de school van eerste voorkeur, dan is dat een negatief toelatingsbesluit. U heeft wettelijk gezien het recht om bezwaar in te dienen tegen de beslissing van het bevoegd gezag (het schoolbestuur) van de school van uw eerste voorkeur om uw kind niet toe te laten. In een bezwaarschrift verzoekt u het schoolbestuur om uw kind alsnog toe te laten, op grond van door u aangevoerde redenen. In Amsterdam wordt het bezwaar tegen de uitslag van de loting sinds 2021 inhoudelijk behandeld door een onafhankelijke ‘Toetsingscommissie’.

Wettelijke bezwaartermijn zes weken, bij voorkeur binnen twee weken

De wettelijke bezwaartermijn is zes weken (art. 8.8 lid 5 WVO 2020). Dat betekent dat uw bezwaar tegen de uitslag van de loting van 17 april uiterlijk 29 mei 2024 moet zijn ingediend. Het schoolbestuur heeft na ontvangst van het bezwaarschrift vier weken de tijd om tot een beslissing te komen (art. 8.8 lid 6 WVO 2020).

De Toetsingscommissie behandelt bezwaren in volgorde van binnenkomst. Als het mogelijk is om een bezwaar al in de eerste weken na de lotingsuitslag in te dienen, dan levert dat ook eerder duidelijkheid op. Maar soms zal het enige tijd kosten om ondersteunende verklaringen te verzamelen, let dan wel op dat het bezwaar binnen de bezwaartermijn wordt ingediend.

Hoorzitting bezwaarprocedure

Als onderdeel van de bezwaarprocedure heeft u het recht om gehoord te worden (art. 8.8 lid 6 WVO 2020). Dat gebeurt in een online hoorzitting, waarin u uw bezwaar mondeling aan de Toetsingscommissie kunt toelichten. De Toetsingscommissie zal u tijdens de hoorzitting ook vragen stellen om een goed beeld van de situatie te krijgen.

OCO adviseert om echt van dit hoorrecht gebruik te maken. Dit geeft u namelijk de gelegenheid om eventuele aanvullingen op het bezwaar te geven. Soms vinden er tussendoor namelijk nog ‘nieuwe’ ontwikkelingen plaats, waardoor de situatie wellicht meer kans maakt bij een mondelinge toelichting.

Bezwaargronden

Toekenning van een bezwaar is alleen mogelijk als dat als uitzondering te rechtvaardigen is tegenover andere kinderen die meedoen aan de loting. Grofweg zijn er vijf soorten redenen te onderscheiden die ouders aanvoeren in hun bezwaar:

• Er spelen bijzondere omstandigheden waardoor een kind onevenredig hard wordt getroffen door uitloting. Dit wordt ook wel de ‘hardheidsclausule’ genoemd.
• Een kind is vanwege een specifieke ondersteuningsbehoefte aangewezen op de school van eerste voorkeur. In onderwijstermen valt dit onder de noemer ‘passend onderwijs’. In de kernprocedure is dit echter niet apart geregeld en valt het ook onder de ‘hardheidsclausule’.
• De school van plaatsing blijkt achteraf ongeschikt.
• De centrale loting is niet uitgevoerd volgens de regels waartoe de schoolbesturen zich hebben verplicht in de kernprocedure.
• De centrale loting hanteert uitgangspunten die ouders als onrechtvaardig ervaren.

De Toetsingscommissie kijkt in de praktijk alleen naar de bijzondere omstandigheden, passend onderwijs en (daarmee in samenhang) de ongeschiktheid van de school. De Toetsingscommissie verwijst voor bezwaren over de procedure van de loting naar OSVO. Ouders die de mogelijkheid willen openlaten om op een later moment de uitloting voor te leggen aan de rechter, doen er goed aan om bezwaren die zich richten op de loting toch mee te nemen in het bezwaarschrift. Maar dan wel – praktische tip – duidelijk gescheiden van de door de Toetsingscommissie te beoordelen zaken aan het einde van het bezwaarschrift.

Bezwaar tegen uitslag loting: lessen uit het verleden

Welke lessen zijn te trekken uit de behandeling van ingediende bezwaren door schoolbesturen en, sinds 2021, door de Toetsingscommissie? Helaas worden de uitspraken van de Toetsingscommissie (en in voorgaande jaren van de schoolbesturen) niet gepubliceerd. Aan de hand van situaties waarin OCO ouders de afgelopen jaren heeft bijgestaan kan het volgende beeld worden geschetst:

Protesten tegen onrechtvaardige regels helpen soms de volgende lichting kinderen

Protesten tegen onderdelen van de loting die door ouders als onrechtvaardig worden ervaren hebben niet geleid tot toekenning van bezwaren in het betreffende jaar. Maar ze hebben verschillende keren wel tot aanpassingen van de lotingsregels geleid in het daaropvolgende jaar. En daar heeft een volgende lichting kinderen van geprofiteerd. Acties van ouders hebben bijvoorbeeld geleid tot de plaatsingsgarantie en de omkering van de lotnummers voor de reservelijst. Maar ook tot de inzet van flexibele capaciteit om de schade te beperken in de ‘staart’ (plaatsing op onderste scholen voorkeurslijst).

Bezwaren tegen de uitgangspunten van de loting werden standaard afgewezen

Bezwaren tegen de uitgangspunten of de uitvoering van de loting lijken standaard te worden afgewezen. Schoolbesturen lieten in hoorzittingen wel doorschemeren dat ze niet allemaal even blij zijn met de vastgestelde regels, maar vormden een gesloten front bij de afwijzing van bezwaren tegen de loting zelf. Ook de Toetsingscommissie gaat niet in op bezwaargronden tegen de loting. Zij kijkt alleen naar bijzondere omstandigheden en of de school ongeschikt is.

Fouten worden gerepareerd

In 2021 jaar hebben ouders aan de hand van opgevraagde logbestanden van de loting aangetoond dat er een fout was gemaakt met de zogenoemde staartprocedure. De schoolbesturen hebben deze fout toen gerepareerd. Ook voor kinderen van wie de ouders geen bezwaar hadden ingediend is dat jaar de fout hersteld.

Hoge drempel voor toekenning bezwaren op grond van bijzondere omstandigheden

De Toetsingscommissie erkende soms wel dat er sprake was van bijzondere omstandigheden. Maar de zaak liep dan toch vast, omdat de Toetsingscommissie in de bezwaarprocedure niet overtuigd kon worden waarom plaatsing op de gewenste school noodzakelijk was.

Leerlingen en ouders hebben een sterke persoonlijke voorkeur voor een school, maar de Toetsingscommissie vergelijkt de gewenste school en de school van plaatsing naar eigen zeggen ‘objectief’. De Toetsingscommissie stelt dan dat het verschil niet zo groot is dat de school van plaatsing ongeschikt is.

Bemiddeling bij ongeschiktheid school niet altijd gewaardeerd

Ook is voorgekomen dat de Toetsingscommissie oordeelde dat de school van inloting ongeschikt is voor een leerling, maar dat de situatie niet zwaarwegend genoeg was om een uitzondering te rechtvaardigen tegenover andere leerlingen. De Toetsingscommissie bood dan hulp aan om te bemiddelen voor plaatsing op een school die in de ogen van de commissie passend zou zijn. Sommige ouders hebben dit gewaardeerd. Terwijl anderen dit als storend hebben ervaren omdat het dan om scholen gaat die na de loting nog plek hadden en niet op hun voorkeurslijst stonden.

Toelichting op de hardheidsclausule of ‘bijzondere omstandigheden’

De hardheidsclausule wordt omschreven als: “een combinatie van individuele persoonlijke kenmerken, een gezondheids- en/of thuissituatie die een specifiek aanbod geëigend maakt” (zie de Kernprocedure overstap po-vo 2024Kernprocedure overstap po-vo 2024 paragraaf 4.9 op pagina 19).

Een beroep op de hardheidsclausule zou volgens de kernprocedure eigenlijk voorafgaand aan de loting gedaan moeten worden. Maar de afgelopen jaren werden dergelijke verzoeken onder de noemer van ‘bijzondere omstandigheden’ ook na de lotingsuitslag als bezwaargrond behandeld.

Is er voorafgaand aan de loting een beroep op de hardheidsclausule gedaan en is dat afgewezen? Dan doet de leerling gewoon mee aan de Centrale Loting en Matching. De ouders mogen bij uitloting de situatie dan wel opnieuw ter beoordeling voorleggen aan de Toetsingscommissie.

Wanneer is een bezwaar tegen uitslag loting kansrijk?

In hoorzittingen afgelopen jaren werd steeds gericht gevraagd of er bijzondere omstandigheden zijn. De indruk daarbij is dat het verloren gaan van een bijzonder talent voor de schoolbesturen geen overweging is die leidt tot het toekennen van een bezwaar. Het lijkt eerder te draaien om zeer schrijnende situaties, waarbij uitloting op de specifieke school onevenredig grote gevolgen heeft voor de leerling. Ook kan daarbij de gezondheidssituatie of passend onderwijsbehoefte van een leerling meewegen.

Voorbeelden uit de praktijk: gegrond verklaarde bezwaren

Een voorbeeld wat door schoolbesturen in hoorzittingen is genoemd is een leerling die vanwege een rolstoel is aangewezen op een schoolgebouw met een lift. Of een leerling die vanwege een medische situatie is aangewezen op een school zo dicht mogelijk bij huis.

Als het gaat om specifieke deskundigheid op het gebied van passend onderwijs op de school waar de leerling is uitgeloot, dan lijkt bezwaar op grond van passend onderwijs pas kansrijk als al op de basisschool sprake was van ‘extra ondersteuning’ en een ‘ontwikkelingsperspectief’ conform de wettelijke verplichtingen voor passend onderwijs. Soms hanteren basisscholen ook de term ‘groeidocument’ in plaats van ontwikkelingsperspectief.

Verzamel tijdig ondersteundende verklaringen

Als ouders overwegen een bezwaar in te dienen, dan is het verstandig tijdig te beginnen met het verzamelen van ondersteunende verklaringen. Denk bijvoorbeeld aan brieven van de intern begeleider of de directeur van de basisschool of van experts of behandelaars die bekend zijn met de (medische) situatie van het kind.

De Toetsingscommissie die de bezwaren behandelt kijkt ook of de aangeboden school aansluit bij het basisschooladvies en het onderwijskundig rapport van de basisschool. In het bezwaarschrift is het dan van belang om aan te geven of eventuele bijzondere omstandigheden reeds in het onderwijskundig rapport of oki-doc vermeld staan en deze nader toe te lichten. Als er wel bijzondere omstandigheden spelen en deze niet vermeld zijn in het onderwijskundig rapport, dan is een verklaring van belang waarom deze daarin ontbreken. Het liefst ook met een brief van de basisschool.

Verbetersuggesties mailen naar OSVO

Een bezwaarprocedure is belastend voor uw gezin en voor het schoolbestuur. Als het u alleen te doen is om verbetersuggesties, dan kunt u dat afdoen met een email aan povo@verenigingosvo.nl. Vereniging OSVO is het overlegorgaan van de Amsterdamse schoolbesturen. De OSVO neemt uw suggestie dan mee in de jaarlijkse evaluatie. Fijn als u OCO via info@onderwijsconsument.nl in de cc wilt meenemen.

Standaardformulier voor indienen bezwaar tegen uitslag loting

De OSVO biedt een digitaal standaardformulier om het bezwaar in te dienen. Het dient per email verzonden te worden aan povo@verenigingosvo.nl. Vraag daarbij wel om een ontvangstbevestiging!

Als u uw bezwaarschrift behalve per email ook schriftelijk wilt versturen, dan is het in het reglement van de toetsingscommissie genoemde centrale adres daarvoor:

T.a.v. het bevoegd gezag van [volledige naam VO-school van eerste voorkeur]
p/a OSVO ter attentie van de voorzitter
Bijlmerdreef 1289
1103 TV Amsterdam

Onafhankelijk advies van OCO

Eventueel kunt u voordat u een bezwaarschrift gaat schrijven alvast uw situatie telefonisch voorleggen aan onze helpdesk. Telefoon: (020) 330 63 20. Bijvoorbeeld als u twijfelt over het indienen van een bezwaarschrift, of als u nog vragen heeft over de bezwaarprocedure.

Elementen die een bezwaarschrift horen te bevatten om in behandeling te worden genomen zijn te vinden in het artikel Oneens met een toelatingsbeslissing? Ga in bezwaar!

U kunt uw bezwaarschrift in concept aan OCO voorleggen voor onafhankelijk advies voordat u het indient bij het schoolbestuur. Verstuur uw concept naar het e-mailadres info@onderwijsconsument.nl.

OCO checkt dan of uw bezwaarschrift aan de formele eisen voldoet en of de argumenten duidelijk zijn. U dient vervolgens zelf uw bezwaarschrift in.