Kijk eens met een andere bril naar passend onderwijs

De bril van de ouder, de leerling en de student

Het artikel van Kirsten van Zoelen ‘Empathie als sleutel naar passend onderwijs’ begint met de zin: “Aan het begin van het schooljaar 2018-2019 startte onze zoon goedsmoeds en vol enthousiasme in 1 havo.” Voor de lezer is het direct duidelijk: dat enthousiasme zal geen lang leven beschoren zijn. Kirsten vertelt over de drempels waar haar zoon tegenaan loopt, maar ook hoe hij uiteindelijk na een zoektocht weer op een goede plek belandt. Centraal staat wat het effect is als empathie ontbreekt, maar ook hoe empathie als het wél getoond wordt het verschil kan maken. In een interview met Ashley van Daalen van de helpdesk van OCO kijken we terug naar hoe zij zich kon inleven in Kirsten en haar zoon vanuit haar eigen ervaringen.

Filosoof Jan Bransen neemt ons mee in een verhaal over het alledaagse. Hij dwingt ons na te denken over wat ‘passen’ eigenlijk is, aan de hand van fictieve gesprekken tussen Berend, zijn ouders en professionals.

De achttienjarige filosofiestudent Jan-Willem Christiaan van Beekum verzet zich in zijn artikel ‘Sociale normalisering’ tegen de normalisering en standaardisering in het onderwijs. Een pleidooi voor meer empathie in het onderwijs kan deze tendensen juist versterken en moet daarom volgens hem worden afgewezen.

Floor Kaspers en Fatima Jilali van OCO baseren zich in hun artikel op onderzoek naar mbo-studenten die uitvallen. Deze studenten lijken te roepen om empathie. Voor een onderwijsprofessional is het echter moeilijk om zich in te leven in de ervaringen die zo anders zijn dan die van hem.

De bril van de leerkracht

In een pleidooi voor het doorontwikkelen van passend onderwijs, neemt Neely Anne de Ronde-Davidse ons mee in de wereld van de leerkracht. Door te leren van goede voorbeelden, de negatieve beeldvorming los te laten en hun eigen invloed te laten gelden, kunnen leerkrachten een belangrijke stap zetten naar beter passend onderwijs.

Marion van Binsbergen, Sanne Pronk en Erik van Schooten tonen welke factoren een rol spelen bij (langdurig) thuiszitten. De auteurs schetsen ook belangrijke oplossingsrichtingen door aannemelijk te maken dat het verminderen van stress en innemen van verschillende perspectieven kan bijdragen aan empathie en schoolsucces.

Passend onderwijs wordt nog niet gezien als iets ‘van’ leerkrachten, tonen Fadie Hanna en Marjolein Zee aan. Alleen door (alsnog) een verbinding te maken tussen de leerkrachtidentiteit en passend onderwijs zal een dergelijke beleidsaanpak succesvol kunnen zijn.

De kwaliteiten die een leerkracht nodig heeft in een pluriforme samenleving worden benoemd in het artikel van Hüseyin Susam over culturele sensitiviteit in het onderwijssysteem. Susam’s artikel richt zich meer op diversiteit op basis van een andere taal- en culturele achtergrond dan diversiteit op basis van de ondersteuningsbehoeften van leerlingen binnen passend onderwijs. Daarmee biedt het ons aanknopingspunten voor een bredere blik.

Het systeem van passend onderwijs

Hein Broekkamp bepleit in zijn artikel ‘Inleven in verschillende perspectieven op passend onderwijs’ een combinatie van verschillende brillen. Hij combineert een analyse van het systeem waarbinnen passend onderwijs is ingevoerd met concrete adviezen voor werken aan inclusiever onderwijs.

Guuske Ledoux gaat in haar artikel in op de verwachtingen van passend onderwijs. Zowel ouders als leraren ervaren een kloof tussen verwachtingen enerzijds en de praktijk zoals zij die ervaren anderzijds. Juist omdat verwachtingen botsen met de praktijk, kan een focus op communicatie en inleven in elkaars rol ouders en leraren dichter bij elkaar brengen.

Katinka Slump stelt in haar artikel de ‘handelingsverlegenheid’ van schoolbesturen ter discussie. Onder het mom van handelingsverlegenheid nemen sommige schoolbesturen volgens haar onvoldoende verantwoordelijkheid voor onderwijs voor álle leerlingen. Ze breekt een lans voor die schoolbestuurders die op basis van het recht op onderwijs van kinderen aan het werk zijn, en noemt daarbij Frank Hoogeboom, die de aanleiding voor deze bundel vormt, als een lichtend voorbeeld.

Tot slot inventariseert Floor Kaspers welke vragen OCO de afgelopen jaren heeft gekregen over passend onderwijs en welke signalen die geven over de knelpunten in de praktijk van passend onderwijs.

Inleven in de ander

Passend onderwijs is een onderwerp dat veel losmaakt bij mensen: zowel in de politiek, de media, op scholen als bij ouders en leerlingen. Ook is het een onderwerp dat hoog op de agenda staat van Frank Hoogeboom, de oud-voorzitter van het stichtingsbestuur van OCO. De artikelenbundel is aan hem opgedragen. De artikelen zullen, afhankelijk van ieders ervaringen en standpunten, zowel herkenning als irritatie oproepen. We koesteren als OCO de hoop dat de lezer een kijkje neemt door verschillende brillen en zich daardoor beter kan inleven in ‘de ander’.