De doorstroomtoets toetst de kennis en vaardigheden van leerlingen uit groep 8 op het gebied van taal en rekenen en eventueel de kennisgebieden aardrijkskunde, geschiedenis en biologie (art. 45b lid 4 WPO). Leerlingen maken de toets in de eerste of tweede week van februari (art. 45b lid 3 WPO). De toetsuitslag is een objectief tweede gegeven bij het voorlopige schooladvies, dat leerlingen tussen 10 en 31 januari krijgen (art. 45d lid 1 WPO). Op basis van het voorlopige schooladvies en de toetsuitslag van de doorstroomtoets geeft de school uiterlijk 24 maart het definitieve schooladvies (art. 45d lid 3 WPO).
Omdat de doorstroomtoets betrouwbaar en van goede kwaliteit moet zijn, gelden er voorwaarden voor de inhoud en afname. In oktober 2023 maakt het College voor Toetsen en Examens (CvTE) bekend welke doorstroomtoetsen zijn toegestaan (Toetsbesluit PO) en (Het beoordelingsader voor de doorstroomtoetsen).
Alle leerlingen in groep 8 maken de doorstroomtoets. Behalve leerlingen die:
De school overlegt ruim vóór de toetsafname met de ouders als een leerling de doorstroomtoets niet hoeft te maken (art. 45c lid 3 WPO).
De wet doorstroomtoetsen PO is vanaf schooljaar 2023-2024 ingegaan om kansenongelijkheid tegen te gaan. Leerlingen krijgen het definitieve schooladvies pas nadat zij de doorstroomtoets hebben gemaakt. Als de toetsuitslag hoger is dan het voorlopige schooladvies, kan het schooladvies nog bijgesteld worden. Vervolgens kunnen leerlingen zich met het bijgestelde advies aanmelden voor het voortgezet onderwijs.
De afgelopen jaren was dit ingewikkelder. Leerlingen meldden zich toen met het schooladvies aan voor het voortgezet onderwijs. Pas na aanmelding en toelating maakten zij de eindtoets, in mei. Als de uitslag hiervan hoger was dan het schooladvies konden ouders en leerlingen een heroverweging van het schooladvies aanvragen. Vervolgens kon de school besluiten het advies wel of niet te verhogen. Werd het advies opgehoogd, dan moest de leerling in sommige gevallen op zoek naar een nieuwe school. En de kans bestond dan dat een nieuwe school van voorkeur al vol zat. Dit gebeurde bijvoorbeeld vaak in Amsterdam.
In Amsterdam maken de achtstegroepers de doorstroomtoets in de week van 5 februari 2023. Uiterlijk 15 maart krijgen zij de uitslag en uiterlijk 22 maart vinden de definitieve adviesgesprekken met ouders en leerlingen plaats. Hierbij ontvangen zij het oki-doc. In de week van 25 maart melden zij zich digitaal via ELK aan voor het voortgezet onderwijs. In Amsterdam moeten leerlingen een voorkeurslijst maken met vier, zes of twaalf scholen, afhankelijk van het schooladvies. Meer hierover staat in: ‘Veelgestelde vragen over de Centrale Loting en Matching’.