TOMaatjes helpt kinderen van nieuwkomers met huiswerk en taal

TOMaatjes voor kinderen van nieuwkomers

TOMaatjes is een project van OpenEmbassy, waarbij vrijwilligers kinderen van nieuwkomers begeleiden met huiswerk en de Nederlandse taal. Het project is in 2020 opgestart en Max Hirschel is de huidige projectleider.

Max: “We zijn hiermee begonnen tijdens de Coronapandemie. De meeste Nederlandse ouders konden hun kinderen tijdens de scholensluitingen begeleiden, omdat ze het schoolsysteem kennen en de tekstboeken kunnen lezen. Maar nieuwkomers liepen er tegenaan dat ze de taal niet machtig waren, waardoor ze niet konden helpen bij huiswerk en niet begrepen wat er precies moest gebeuren.”

“Deze signalen kwamen al snel binnen bij OpenEmbassy. In korte tijd hebben we toen het TOMaatjes-project opgezet, waarbij we bijna duizend vrijwilligers koppelden aan kinderen van nieuwkomers voor online begeleiding.”

Corona is voorbij, maar de vraag naar huiswerkbegeleiding niet

In de meeste gevallen stopte de online begeleiding toen de scholen weer opengingen. Maar in sommige gevallen ging de begeleiding door. Max: “Deze kinderen krijgen inmiddels al vier jaar begeleiding van dezelfde vrijwilligers. Er is een klik ontstaan tussen hen en de gezinnen. En de intentie is om dit voort te zetten tot het eind van de middelbare school.”

Corona is voorbij, maar de vraag naar huiswerkbegeleiding is niet gestopt. Max: “Er is een continue wachtlijst van gezinnen die extra begeleiding willen van Thuisonderwijsmaatjes. Het is voor ouders een manier om gelijke kansen te stimuleren voor hun kind. Waar ik vroeger met vragen bij mijn ouders terecht kon, kunnen kinderen van nieuwkomers dat vaak niet. Bijvoorbeeld omdat de kennis van het Nederlands en het onderwijssysteem ontbreekt. Bij TOMaatjes kunnen kinderen met die vragen terecht bij onze vrijwilligers.”

TOMaatjes is meer dan alleen bijles voor nieuwkomers

De begeleiding van TOMaatjes bestaat uit individuele bijles bij het gezin thuis of in de bibliotheek. Ook is er online begeleiding mogelijk in kleine groepjes. Max: “Toch is het meer dan alleen bijles. Het is ook een soort culturele brug. Je ziet bijvoorbeeld dat vrijwilligers met de kinderen naar de dierentuin of een museum gaan. En er zijn vrijwilligers die naast huiswerkbegeleiding ook de ouders helpen met het lezen van belastingbrieven. Dat is niet iets wat we oorspronkelijk vragen van onze vrijwilligers, maar wat bij sommige gezinnen wel ontstaat.”

Onderzoek naar TOMaatjes-project voor kinderen van nieuwkomers

Omdat TOMaatjes inmiddels vier jaar bestaat en honderden kinderen van nieuwkomers begeleiding krijgen, wil OpenEmbassy meer inzicht in de effectiviteit van dit project. Wat leveren de verschillende vormen van begeleiding op? Wat draagt TOMaatjes bij aan het voorkomen van onderwijsachterstanden? En hoe kan het project nog succesvoller worden?

Om dit in kaart te brengen heeft Josja Sanderink (25), masterstudent Sociologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, onderzoek gedaan. De titel van haar masterthesis luidt: Kansen zijn er om te krijgen. Mensen zijn er om ze te geven. Haar onderzoek richt zich met name op de ondersteuning van ouders met een migratieachtergrond en Thuisonderwijsmaatjes bij basisschoolleerlingen uit de bovenbouw.

Josja: “In het Nederlandse onderwijssysteem is er een dominant, cultureel kapitaal. Kinderen moeten in het Nederlands spreken, lezen, rekenen en schrijven. Wanneer ze dat niet goed kunnen, halen ze slechtere cijfers en kunnen ze minder goed meekomen op school. Zo staan ze eigenlijk al 1-0 achter.”

“Naast kennis en vaardigheden heb je ook gedragsvormen en gedragscodes die een rol spelen op school. En die kunnen het beeld dat een leerkracht heeft van de capaciteiten van een kind beïnvloeden, waardoor er een vertekend beeld ontstaat. De leerkracht heeft dan minder goed door wat een kind in zijn mars heeft. Dat is heel schrijnend.”

“Er zijn onderzoeken gedaan naar hoe het onderwijssysteem anders ingericht kan worden. Maar mijn focus in dit onderzoek ligt meer op ‘roeien met de riemen die je hebt’. Hoe kunnen kinderen van nieuwkomers nu geholpen worden? Hierbij heb ik onder andere gekeken naar de verschillende vormen van begeleiding binnen het TOMaatjes-project.”

Belangrijkste bevindingen van het onderzoek

Josja: “Alle drie de begeleidingsvormen – thuis, in de bibliotheek en online – dragen bij aan de taal- en leerontwikkeling van de kinderen. Maar welke vorm in welke situatie het meest geschikt is, hangt af van de ondersteuningsbehoefte van het kind en het gezin en van de begeleidingsvoorkeur van de vrijwilliger.”

“Mijn onderzoek laat zien dat de vrijwilligers vooral de basisvaardigheden van de kinderen bevorderen. Door samen te lezen, boeken de leerlingen vooruitgang in hun leesvaardigheid en breiden ze hun woordenschat uit. Maar deze progressie is wel afhankelijk van de kwaliteit van de ondersteuning en die verschilt nog wel eens.”

“De ouders dragen met het TOMaatjes-project ook bij aan de taal- en leerontwikkeling van hun kind. Vooral door hun kind te stimuleren om met het schoolwerk aan de slag te gaan. Maar ook door zelf te oefenen met de Nederlandse taal en zich te verdiepen in het Nederlands onderwijssysteem.”

“Bij de begeleidingsvorm waar vrijwilligers thuis bij de gezinnen komen, worden ouders het meest gestimuleerd om thuisonderwijs te bevorderen. Uit mijn observaties en interviews blijkt bijvoorbeeld dat er bij deze vorm meer contact is tussen ouders en begeleiders. Bovendien vragen de ouders vaker om advies en geven de Thuisonderwijsmaatjes dit ook vaker uit zichzelf.”

“De conclusie van mijn onderzoek is dat ouders en Thuisonderwijsmaatjes samen kansen kunnen bieden aan kinderen die vanwege sociale, culturele of economische omstandigheden het risico lopen om op school minder goed te presteren. Zo kunnen zij onderprestatie verminderen.”

Aanbevelingen voor het TOMaatjes-project

Josja: “Ik heb drie aanbevelingen voor het TOMaatjes-project. Mijn eerste aanbeveling is om de begeleidingsvorm kwalitatief te bevorderen. Er zijn nu nog grote verschillen tussen vrijwilligers. Zo zijn er gepensioneerde leerkrachten, studenten zonder onderwijservaring en alles daartussenin. Een training voor deze vrijwilligers zou de kwaliteit kunnen verhogen.”

“Een tweede aanbeveling is het organiseren van sociale evenementen, waar de vrijwilligers en ouders elkaar kunnen ontmoeten. Zo kunnen ze elkaar beter leren kennen en wordt de toegankelijkheid vergroot.”

“En tot slot zou een online platform voor uitwisseling van lesmateriaal en ervaringen nuttig kunnen zijn voor vrijwilligers, ouders en leerlingen. Vaak zijn Thuisonderwijsmaatjes zelf materiaal aan het zoeken op internet. Maar het is fijn als er al een aanbod is per leerjaar waar ze gebruik van kunnen maken.”

Vervolgonderzoek

Max: “We gaan dit najaar een onderzoek starten naar onderadvisering. We hebben van veel Thuisonderwijsmaatjes en kinderen gehoord dat ze in niveau zijn gestegen, nadat ze een bepaalde tijd begeleiding hebben gekregen. Wij willen nu vijftien kinderen volgen die door vrijwilligers worden begeleid. Met welk voorlopige schooladvies starten ze het schooljaar? En wat is uiteindelijk hun score op de doorstroomtoets? Het is een kwalitatief onderzoek met als doel een beeld te krijgen van wat er nodig is op scholen.”

Nog op zoek naar vrijwilligers?

Max: “We zijn altijd op zoek naar vrijwilligers. Momenteel hebben we een pool van 325 TOMaatjes, onder wie 25 in Amsterdam. De grootste vraag van nieuwkomersgezinnen komt uit de Randstad. Daar zit ook ons grootste vrijwilligersnetwerk. Als je bijvoorbeeld in Amsterdam aan dit project meedoet, is er een goede kans dat je op een kwartier fietsafstand bij een gezin thuis bijles kan geven.”

“Woon je in een kleiner dorp buiten de Randstad? Dan is er vaak geen directe match met een leerling in de buurt. Dan kom je al snel uit op een online koppeling.”

Ben je geïnteresseerd om een TOMaatje te worden bij OpenEmbassy? Meld je dan aan via het aameldformulier.