Voor de toetsing, bevordering en beoordeling van leerlingen zijn regels. Deze regels staan beschreven in de WPO (Wet op Primair Onderwijs) en WVO 2020 (Wet Voortgezet Onderwijs 2020). Zo zijn er in het basisonderwijs regels voor de eindtoets in groep 8, het leerlingvolgsysteem en de rekentoets. En in het voortgezet onderwijs zijn er regels voor de examens. Daarnaast beschrijven de WPO en WVO 2020 ook strafmaatregelen als schorsing en verwijdering. Deze regels zijn nader uitgelegd in het Uitvoeringsbesluit WVO 2020.
Scholen zijn verplicht om belangrijke punten uit de onderwijswetten nader uit te werken in eigen beleid. De meeste rechten en plichten zijn samengevoegd in de schoolgids. Dit vloeit voort uit het schoolplan.
Vaak wordt de schoolgids gezien als een informatieboekje. Maar wettelijk gezien geldt de schoolgids als een belangrijk beleidsstuk waar ouders en leerlingen rechten aan ontlenen. De school is verplicht om de schoolgids voorafgaand aan het schooljaar beschikbaar te stellen.
Scholen in het voortgezet onderwijs hanteren ook een leerlingenstatuut. Het leerlingenstatuut is bedoeld om leerlingen meer verantwoordelijk te geven en de huisregels van de school na te laten leven. Soms staan er ook gedragsregels in opgenomen. Het leerlingenstatuut kan bovendien gebruikt worden om leerlingen te beoordelen en sancties op te leggen. Bijvoorbeeld wanneer er een incident heeft plaatsgevonden.
De leerkracht neemt een aantal opvoedkundige taken over van de ouders, doordat de leerkracht tijd investeert in een leerling. Een leerkracht mag bijvoorbeeld een leerling tijdens de les corrigeren of strafwerk geven. Bij de beoordeling van het niveau van een leerling hebben de leerkrachten ook beoordelingsvrijheid bij het nemen van pedagogische beslissingen. Een goed voorbeeld hiervan is zittenblijven. Ouders kunnen geen bezwaar aantekenen tegen de beslissing van docenten om een leerling te laten zittenblijven. De leerkracht neemt die beslissing namelijk vanuit zijn expertise als onderwijsprofessional (Art. 31a lid 2 WPO).
Meer informatie over de regels voor zittenblijven, tips voor ouders bij zittenblijven en de schoolgids staat in de volgende artikelen: