Coronadagboek: School aan huis

Dag 10 – Een voortdurende hink-stap-sprong

Leerkrachten vallen onder de ‘vitale beroepsgroepen’. Vitaal betekent in dit geval ‘cruciaal’ of ‘fundamenteel’; want zonder leerkracht geen onderwijs. Maar vitaal betekent ook: ‘energiek’, ‘krachtig’, en ‘flink’. Dit stralen veel leerkrachten nu extra uit. Ze missen de kinderen, maar zitten niet bij de pakken neer. Velen staan de hele dag telefonisch en per mail klaar voor ouders en leerlingen. Ze maken filmpjes met les-instructies; geven tips en steun in klassen-apps en hebben intensief contact met intern begeleiders over kinderen met zorgbehoeften.

Gister sprak ik middenbouwleerkracht Karin. Karin staat al ruim veertig jaar voor de klas, maar dit heeft ze nog nooit meegemaakt: “Het is knetterdruk. Je moet van alles uitzoeken en ervaren. Ik probeer in ieder geval wekelijks alle ouders en kinderen telefonisch te spreken. Vooral kinderen met zorgbehoeften houden we extra goed in de gaten. Hiervoor heb ik veel contact met de intern begeleider. Daarnaast hebben we meetings via Microsoft Team en ontwikkel ik maatwerk voor de kinderen. Je bent vooral bezig de basis op orde te krijgen. Ik maak instructie-filmpjes en maandag heb ik een weekplanning naar de ouders gestuurd. Daarna is er pas tijd voor de extra’s. Het voelt echt als een voortdurende hink-stap-sprong. En je mist het fysieke contact met de kinderen.”

Niet alleen leerkrachten zijn zoekende in deze nieuwe situatie. Ook ouders moeten omschakelen.  Orthopedagoog en leerkracht Kirsten: “Ouders zitten met veel vragen. Hoe lang moet mijn kind leren? Moet mijn kind extra werk doen? Hoe kan ik mijn kind het best begeleiden?” Kirsten raadt ouders aan om twee uur effectieve werktijd aan te houden. “Kinderen werken alleen vaak efficiënter dan in een volle klas. Daarom is twee uur voldoende. Maar probeer deze werktijd wel te verspreiden over de dag. Je kunt de opdrachten van school eventueel aanvullen met lezen of wat digitale opdrachten. Maar probeer ook quality time met je kind in te bouwen: samen een filmpje kijken of een spelletje doen.”

Ook Karin heeft advies aan ouders: “Betrek je kind in de dagplanning. Maak samen een rooster. Maar laat je kind tegelijkertijd ook vrij. Als je niet aan al het werk toe komt is dat niet erg. En als je kind juist vooruit wil werken is dat ook prima.”

Handige websites voor thuisonderwijs

Ben je op zoek naar handige tips en ideeën voor thuisonderwijs? Neem dan een kijkje op de volgende sites:

• De Nederlandse Vereniging voor Thuisonderwijs (NVVTO) heeft een speciaal item gemaakt over thuisonderwijs in tijden van corona: ‘Thuisonderwijs – hoe doe ik dat?. Daarnaast geeft NVVTO algemene informatie, tips en adviezen voor de volgende doelgroepen: kleuters, middenbouw, bovenbouw, vmbo, havo en vwo.
• Onderwijsadviesbureau Zien in de klas heeft een overzicht gemaakt van documenten met daarin handige tips en ideeën voor thuisonderwijs. Zo vind je een document over ‘teambuilding in je gezin’, ‘executieve functies trainen: spellen voor thuis’ en ‘complimentenkaartjes’.

Dag 9 – Bevoorrechte positie

Langzamerhand wordt het wat stiller. Het app-verkeer neemt gestaag af. Foto’s van creatieve knutselwerken en grappige filmpjes stromen niet meer ieder kwartier binnen. Mijn nieuws-apps heb ik uitgeschakeld. En dat geeft rust. Ik durf voorzichtig te stellen dat we thuis in een ritme beginnen te komen. Als de baby slaapt geven mijn man en ik afwisselend les aan de andere twee kinderen (groep 2 en groep 6). De ander kan dan zelf aan de slag. Soms moeten we improviseren. Zo stormde mijn zoon maandagmorgen mijn werkkamer binnen, terwijl ik mij net aanmeldde voor mijn eerste video conference call. Hij zat compleet onder de blauwe inkt en riep verschrikt: “Mam, het gaat helemaal mis. Je moet komen helpen”.

Maar meestal gaat het goed. Onze kinderen lijken inmiddels gewend aan de nieuwe situatie. Ze maken huiswerk met vriendjes via Facetime, krijgen Joodse les via Zoom en vanmiddag staat de eerste digitale toneel-les op de planning. En eerlijk is eerlijk, mijn man en ik zien ook wel enkele voordelen: geen gejacht in de ochtend, geen lekkende bekers en stinkende rugzakken en de kinderen een aantal weken luis-vrij.

Wij beseffen tegelijkertijd dat wij ons in een bevoorrechte positie bevinden. We hebben een ruim huis, genoeg laptops en als voormalig leerkracht kan ik de kinderen goed met hun werk helpen. Hoe anders is dit bij veel andere gezinnen? Leerkrachten proberen zo goed en zo kwaad als het gaat de leerlingen op afstand te begeleiden en te volgen. De leerkrachten van mijn kinderen kijken wekelijks schriftelijke opdrachten na en houden de resultaten in Junioreinstein bij. Daarnaast benadrukken zij in videoboodschappen dat ouders en kinderen te allen tijde kunnen aankloppen voor hulp.

Maar echt zicht op het thuisonderwijs hebben leerkrachten niet. Zij kunnen niet zien hoe de opdrachten worden gemaakt, in hoeverre leerlingen begeleid worden en of zij de stof echt beheersen. Hoe langer deze situatie voortduurt, hoe groter de onderlinge verschillen zullen worden. Leerlingen krijgen achterstanden, hulpplannen en opp’s (ontwikkelingsperspectieven) worden niet meer uitgevoerd en toetsen niet meer afgenomen. Kunnen leerlingen deze achterstanden nog inhalen? Wat betekent dit straks voor de overgang naar een volgende groep? En wat betekent het schrappen van de centrale eindtoets voor basisschoolleerlingen die hiermee een hoger advies hoopten te behalen? Dit is slechts een greep uit de vele vragen en onzekerheden die momenteel bij ouders en leerlingen leven. Scholen en kinderopvang zijn in ieder geval dicht tot 6 april. Of deze maatregel daarna wordt verlengd is nog onduidelijk.

Dag 8 – Online les

Inmiddels hebben vele thuiswerkers, leerlingen en studenten kennisgemaakt met vergaderen en onderwijs op afstand. Met verschillende programma’s kun je online college volgen, een brainstormsessie organiseren en zelfs tentamens afnemen. In het begin is het even wennen. Je ruimt nog even snel de vaat in en verruilt je ochtendjas voor een colbert. Vervolgens is het een kwestie van technisch afstemmen: ‘kun je mij goed horen?’ ‘Oh wacht even, ik zet het volume wat hoger.’ ‘Ik hoor je nu wel, maar ik zie nog niets’. ‘Ah, daar ben je.’

Voor sommige doeleinden kan online les goed werken. Zo zijn veel docenten in het voortgezet en hoger onderwijs enthousiast over Microsoft Team. Een docent Nederlands kon hiermee de ‘boekenclub-les’ met haar 5 vwo klas gewoon door laten gaan: “Vier leerlingen waren in beeld en bespraken samen een boek dat ze hadden gelezen. Andere leerlingen keken mee en moesten de boekbespreking na afloop beoordelen. In de klas zou het precies hetzelfde zijn gegaan.” Maar online tentamens afnemen is een ander verhaal. Een docent aan de HvA: “Mijn studenten moesten via Virtual Classroom hun tentamen maken. Maar houd maar eens zestig man in de gaten via een beeldscherm. Dat gaat natuurlijk niet.”

Daarnaast zijn er ook veel docenten die moeite hebben met de digitale programma’s. Zij moeten zich in een kort tijdsbestek nieuwe vaardigheden eigen maken. En zoals je in dit filmpje kunt zien is dat voor sommigen een zware taak. Maar als het dan toch lukt, geeft dat veel voldoening. Docent aan de HvA: “Mijn collega was heel trots op z’n digitale hoorcollege, maar in het basisonderwijs noemen ze dat gewoon een ingesproken PowerPoint. Niets bijzonders dus, maar hij supertrots. Haha!”

Basisschoolleerlingen maken voornamelijk huiswerkopdrachten via online leer-en oefenomgevingen, zoals Junioreinstein. Hierop zet de leerkracht lessen klaar, ondersteund door instructiefilmpjes. Na een goede afronding van de opdrachten krijgt de leerling een digitale ‘prijs’ en ouders kunnen de resultaten inzien. Daarnaast maken sommige leerkrachten zelf filmpjes die ze delen via aanbieders, zoals Social Schools. Dit is een mooi middel om leerlingen aan te moedigen en te laten zien dat ze hen niet zijn vergeten. Toch haalt dit het niet bij ‘real life’ contact. Toen ik vrijdag een ommetje maakte met mijn kinderen en we langs het schoolgebouw liepen, stond juf Brenda uit groep zes uitbundig voor het raam te zwaaien en te springen. En dat toverde pas echt een glimlach op het gezicht van mijn zoon.

Dag 5 – ‘Om 12:00 zitten wij nog in onze pyjama’s, de haren ongekamd’

Toen zondagavond bekend werd gemaakt dat de scholen dicht gingen en de kinderen vanaf maandag thuisonderwijs zouden krijgen gingen mijn zoon en ik ijverig aan de slag met een schema. Wij pakten het grote white board erbij en maakten enthousiast een dag-rooster: rekenen, taal, lunch, buitenspelen (voor hoelang nog?) en creatieve tijd. Mijn man riep vanuit de keuken: “we gaan ook kooklessen geven en samen werken in de tuin.” Dat werd een mooi en rijk lesprogramma! De oude juf kwam in mij naar boven en ik kreeg bijna zin in de nieuwe week.

Inmiddels is het dag vijf. Om 12:00 zitten wij nog in onze pyjama’s, de haren ongekamd. De game-tijd is verruimd. De meeste lessen doen we online. Af en toe komen er foto’s van klasgenootjes voorbij in de klassen-app met creatieve knutselwerken en wij doen vrolijk mee met het naschilderen van ‘De Nachtwacht’. Maar de realiteit is dat we tien minuten later alweer klaar zijn. En dan bedenken we weer wat nieuws: een brief aan de juf (kunnen we meteen met dt’s oefenen); een wc-rol-challenge (twee keer hooghouden en dan in je nek stilleggen); Frozen-memory; breuken oefenen met soldaatjes; koekjes bakken; onze negen maaanden oude baby voorlezen en het bouwen van een knuffelhotel.

Maar soms zijn je ideeën op. En omdat je ze niet wéér het overbelaste Squla en Schooltv wil voorschotelen en zelf nog moet werken (je zou het bijna vergeten) is daar gelukkig het digitale netwerk weer. Deze tip kreeg ik van een moeder met een peuter thuis: digiboeks. Hierop zijn veel digitale prentenboeken, leesboeken en luisterboeken voor kinderen in de basisschoolleeftijd gratis beschikbaar gesteld. Ook de gratis podcast-serie ‘Filosoofje’ is de moeite waard voor kinderen in de leeftijdscategorie van negen tot twaalf. En hebben jij en je kinderen behoefte aan wat beweging? Dan raad ik je deze klassieker aan: De Tijgerjacht met Bert en Ernie. Dit is een hoorspel waarbij je je woonkamer omtovert tot een jungle en samen met je kinderen tijgers gaat vangen. Succes gegarandeerd. En zo komen we de tijd weer even door.

Dag 4 – Honderdduizenden kinderen

Honderdduizenden kinderen zitten nu thuis. Honderdduizenden kinderen in honderdduizenden uiteenlopende thuissituaties: eenoudergezinnen; gezinnen met zes kinderen; welvarende gezinnen; gezinnen die onder de armoedegrens leven; gezinnen met eindeloos veel boeken en educatief speelmateriaal; grote gezinnen op 40 vierkante meter; gezinnen waar de vader of moeder toevallig leerkracht is en het lesprogramma kan voortzetten; gezinnen met ouders die de Nederlandse taal niet machtig zijn en daardoor niet kunnen helpen met huiswerk; gezinnen waar huiselijk geweld voorkomt; gezinnen waar een of meerdere kinderen een leerachterstand en/of een leerprobleem hebben; gezinnen met kinderen met een fysieke beperking; gezinnen met analfabete ouders; gezinnen die geen computer hebben en dus geen toegang hebben tot het meeste lesmateriaal; gezinnen waar een van de ouders in een vitaal beroep werkt en de zorg op de andere ouder neerkomt; gezinnen waar een ouder in de zorg werkt, zelf besmet raakt en dit weer mee naar huis neemt. De ongelijkheid is groot. Ook in Nederland. En nu de scholen dicht zijn, neemt dit verder toe. Als straks de scholen weer opengaan (wie zegt wanneer?) staan de leerkrachten voor een nieuwe uitdaging: zorgdragen dat al die duizenden kinderen hun opgelopen achterstanden weer inhalen.

Dag 3 – ‘Hoe lang is jouw moeder in velletjes wc-papier?’

Mijn kinderen van zes en negen keken vanochtend reikhalzend uit naar de online videoboodschappen van hun juffen en meesters via Social Schools. Gistermorgen was de kick-off met kleuterjuffen in vol ornaat (pruiken op, paletten in de hand) die het nieuwe thema van de onderbouw aankondigden: kunstschilder Rembrandt van Rijn.

Vanochtend begonnen we met het hele gezin aan de ochtendgymnastiekles van meester Kaz en Igor: springen in tien levels. Daarna openden we de videoboodschap van de leerkrachten uit groep 6. Na de eerste ‘oefenfilmpjes’ van gister, waar zij nog wat onwennig de camera in keken, hadden ze vandaag zichtbaar plezier.

Na eerst enkele tips en info en de ‘grej of the day’ had meester Has nog een belangrijke vraag aan ‘de kijkers thuis’: “hoe lang is jouw moeder in velletjes wc-papier?” Vervolgens liep juf Marlies door het beeld met een reuze hamster en twee wc-rolletjes. Het gevolg: vijf leerkrachten met de slappe lach en twee hele vrolijke kinderen naast mij op de bank. Oh: en of we het antwoord op de onderzoeksvraag per foto willen insturen.

Dag 2 – Hoe dan?!

Het nieuws is geland. De scholen gaan dicht. Inmiddels is er een waar digitaal netwerk ontstaan tussen werkende ouders met jonge kinderen:

“Hoe doen jullie dit?!”, “Ga jij wel naar buiten met je kinderen?”, “Maken jouw kinderen echt al hun huiswerk?”, “Werken jullie ook in shifts?”, “Hoe gaan we dit ooit drie weken of langer volhouden?”

Gelukkig wordt er ook gelachen. Een collega stuurde mij deze: een barbiepop met uitgelopen mascara en de tekst: “Me trying to work from home, watch my kids, stay hydrated, not be broke, stay quarantined, find toilet paper, wash my hands and stop touching my fcn face.” Een mooie samenvatting van een doorsnee werkende moeder in tijden van Corona.

De humor en uitwisselingen in app-groepen geven steun. Maar we hebben wel te maken met een nieuwe realiteit. In het gewone dagelijks leven is het voor veel ouders al een uitdaging om kinderen en werk te combineren. Nu lijkt dit haast een onmogelijke opgave. Wellicht ken je het filmpje uit 2017 waarbij een belangrijk figuur vanuit zijn thuiskantoor live op BBC News een betoog houdt. Tijdens zijn verhaal gaat plotseling de deur achter hem open en verschijnt er een huppelende peuter in beeld, gevolgd door een baby in een loopwagentje. De geschrokken moeder haalt vervolgens haar kinderen gauw uit beeld en sluit de deur.

Wij moeten het nu doen zonder oppas-opa’s en oppas-oma’s. En probeer dan maar eens deel te nemen aan een video-conferentie, terwijl je baby huilt en je twee oudsten elkaar in de haren vliegen (die eigenlijk huiswerk moeten maken). En dan heb ik het nog niet gehad over het huishouden, (je wilt niet in een zwijnenstal leven/werken), boodschappen doen en koken. Af en toe kijken mijn man en ik elkaar aan en vragen ons af: “hoe dan?!”

Heb je links naar handige of opbeurende tips, artikelen of filmpjes? Deel ze via het reactieformulier hieronder.