Drie perspectieven op de taak van de medezeggenschap

‘Onze school wordt gewoon beter van goede medezeggenschap’

De medezeggenschap houdt bestuurders scherp en de plannen van de bestuurders worden beter als zij kritisch getoetst worden, zo vinden ouders als zij gevraagd worden naar de belangrijkste taak van de medezeggenschap. Er ontstaat een breder perspectief, evenwichtiger beleid, een meer afgewogen plan, door de kritische toets van de medezeggenschap. Dat bleek uit ons onderzoek onder ouders in de medezeggenschap (klik hier voor het onderzoek).

Ouders vervullen deze kritische rol graag op een constructieve manier en in een positieve relatie met de bestuurder. De medezeggenschap als ‘kritische vriend’ van de school dus, zoals één ouder het verwoordde.

Kritische toets op kwaliteit besluitvorming

In dit perspectief wordt de medezeggenschap vooral gezien als onderdeel van een systeem van checks & balances.

Dat is op zich niet verbazend. De overtuiging dat goed beleid en goede besluitvorming ontstaan in het kritische samenspel met je stakeholders is diep verankerd in ons Nederlandse DNA. Het staat aan de basis van onze overleg- en poldercultuur. Het leidt niet alleen tot betere besluiten, maar ook tot meer draagvlak.

Niet gek dus dat ouders dit noemen. Het is een opvatting die wordt ondersteund door de politiek, die uitdrukkelijk heeft benoemd dat de medezeggenschap een gezond tegenwicht vormt aan de vrijheid en autonomie die is gegeven aan het management van scholen en hun koepels.

Is dit het? Nee, in mijn ogen kan de rol van de medezeggenschap ruimer worden gezien. Er zijn in ieder geval nog twee invalshoeken die ik onder de aandacht wil brengen. Ik vermoed dat veel ouders deze invalshoeken ook wel ervaren in de praktijk. Dit niet impliciet houden, maar expliciet maken, biedt een breder perspectief van waaruit je als medezeggenschapper je werk kunt doen.

Identificeren van onderwijsbehoeftes

Allereerst, wat je kunt noemen een marktwerkings-perspectief.

Het onderwijs is geen gewoon product en de onderwijssector geen gewone markt. Dit betekent o.a. dat het inspringen op de behoeftes van de ‘onderwijsconsument’ niet als vanzelfsprekend tot stand komt. In deze context is de inbreng van ouders van grote meerwaarde. Zij kunnen aangeven wat de kwaliteit is van het onderwijs dat hun kind ontvangt en vertolken actuele onderwijsbehoeften. Dit kan een aanjager van (noodzakelijke) ontwikkeling en vernieuwing zijn.

Realiseren van educatief partnerschap

Ten tweede een ‘partnerschap-perspectief’.

De medezeggenschap is dè plek op school waar leraren, ouders en directie met elkaar aan tafel zitten. Hier komen opvoeding en leren samen en kan het waardevolle gesprek plaatsvinden over de ontwikkelingsdoelen voor kinderen. Idealiter is dit een constructief gesprek – op basis van gelijkwaardigheid – over elkaars verwachtingen en de praktische uitwerking daarvan. Dit wordt vaak ‘educatief partnerschap’ genoemd. De (brede) ontwikkeling van het kind – en de aansluiting tussen school, huis en samenleving – staat hierin centraal.

Van impliciet naar expliciet

Alle drie de genoemde functies zijn relevant:

1. Het checks & balances-perspectief; de kritische toets voor (meer) kwaliteit in het beleid en de besluitvorming
2. Het marktwerkings-perspectief; het identificeren van onderwijsbehoeftes voor een zich ontwikkelende school
3. Het partnerschaps-perspectief; samenwerken aan de leer- en ontwikkelingsdoelen van onze kinderen

Het kan helpen, in het medezeggenschapswerk, om de drie de functies te expliciteren. Een focus op slechts het vervullen van de kritische toets, de georganiseerde tegenspraak, kan leiden tot een reactieve raad. Bovendien is het niet altijd motiverend om alleen maar in een kritische rol te zitten, dat zullen veel ouders herkennen.

De andere twee functies vragen je om (meer) aandacht te geven aan onderwerpen die ouders direct aangaan en waar ouders een unieke, waardevolle en pro-actieve inbreng hebben. Het gaat dan om vragen als: Wat zijn de ontwikkelings- en leerdoelen voor onze kinderen? Wat verandert er in onze maatschappij? In hoeverre moet onze school daarin meeveranderen? Waar leiden we onze kinderen voor op? Wat zijn de wensen en behoeftes van ouders en leerlingen? Wat is onderwijskwaliteit? Of: Hoe gaan we om met de verschillende culturele achtergronden, op school en thuis? Wat is het beleid rondom huiswerk of een goede start van de dag? Het kan gaan over een ontwikkelingsdoel als ‘leren omgaan met je emoties’ en hoe willen we dat als school vormgeven in het lesprogramma? Etc.

Kortom, er is meer mogelijk – en wenselijk – dan de kritische toets alleen. Zet je ook daarvoor in, in de medezeggenschap. Daar wordt de school beter van!

Mira