Alle leerlingen tussen 5 en 16 jaar zijn leerplichtig. Daardoor zijn ouders of verzorgers van leerlingen tussen 5 en 16 jaar verplicht kinderen in te schrijven op een school. Als een kind wordt ingeschreven, dan moet een kind die school ook regelmatig bezoeken. De leerplichtambtenaar controleert dit. De leerplicht verloopt in het schooljaar dat de leerling de leeftijd van 16 jaar bereikt of nadat de leerling een startkwalificatie behaalt (art. 3 lid 1 sub b Lpw). De leerplicht verloopt ook op het moment dat een leerling minimaal 12 volledige schooljaren onderwijs heeft genoten. In dat geval tellen ook de jaren mee dat een leerling is blijven zitten. De voorschool telt daarentegen niet mee.
In Nederland geldt een verlengde leerplicht voor scholieren en studenten: de kwalificatieplicht. De kwalificatieplicht houdt in dat jongeren naar school moeten totdat zij een startkwalificatie behalen. De kwalificatieplicht vervalt:
Scholieren hebben vaak niet door dat zij onder de kwalificatieplicht vallen vanaf hun 16e. Scholieren zijn meestal nog bezig met een mbo-opleiding, havo of vwo. Belangrijk verschil is dat scholieren die vallen onder de kwalificatieplicht meer eigen verantwoordelijkheid hebben om naar school te gaan. Zoals het ziek melden, aanvragen van verlof en het contact met de leerplichtambtenaar.