Meisjes kiezen voor cultuurscholen, jongens maakt het niet uit

Met stip bovenaan de lijst met de verdeling tussen jongens en meisjes op Amsterdamse scholen staan het Zuiderlicht en het IVKO. Eerstgenoemde heeft 86 procent meisjes, tegenover 14 procent jongens. Het IVKO (mavo en havo) scoort daar ietsje onder, met 80 procent meisjes tegenover 20 procent jongens.

Dat percentage jongens kan volgens IVKO-directeur Kim Wannet hoger. “Ik vind dat deze school uitermate geschikt is voor jongens”, zegt ze. “Maar klaarblijkelijk is er nog steeds de misvatting dat kunst echt iets voor meisjes is.”

Dat is niet zo, stelt Wannet: kijk waar jongens op de basisschool tegenaan lopen: veel stilzitten en weinig ruimte voor experimenteren. “Hier kan dat wel. We bewegen de hele dag door en we zijn een Montessorischool, dus er is veel ruimte voor eigen inbreng. Dit benoem ik expliciet in mijn praatje op de open dag, om zo jongens over de streep te trekken. En ik zorg er altijd voor dat er dan ook genoeg jongens van de huidige lichting rondlopen die vragen kunnen beantwoorden.”

Uit enquêtes die Wannet hield onder de jongens en meisjes die na de meeloopdag afhaakten, bleek dat de scheve verdeling bij sommige kinderen (zowel jongens als meisjes) een punt van zorg is. “Daarom wil ik die verdeling minstens naar 70/30 hebben.” Eenmaal op school is die verdeling volgens Wannet verder geen probleem. “Jongens en meisjes mengen hier uitzonderlijk goed.”

Dat beamen Daniel Gaasterland (12), Linus Maas (12), Tiddo van Wetten (12) en Mees Wiegman (12), die allemaal in de eerste klas zitten. Ze vinden het geen probleem dat ze als jongens in de minderheid zijn. Tiddo: “Je wordt ook vrienden met jongens uit de andere klassen.” Mees: “En je hebt ook gewoon vriendinnen. Vrienden of vriendinnen, dat maakt niet zoveel uit.” Linus: “Het boeit gewoon niet zoveel.” Mees: “Als er maar wel een jongen is, anders is het een beetje lonely.” Daniel: “Het is een heel gezellige school, dus ik vind dat je er gewoon voor moet gaan als jongen. Ik snap dat het misschien eng is, maar er zitten niet alleen meisjes. En het gaat uiteindelijk toch om de school waar je voor kiest.”

Klassieke rolpatronen

Lauk Woltring schreef het boek ‘De ontwikkeling van jongens in het onderwijs’. Hij kan zich “goed voorstellen” dat in de adolescentie de traditionele keuzes nog ietwat overheersen, zowel vanuit de ouders als de leerling. “Klassiek was de opvatting dat je met dans en muziek de kost niet kon verdienen, en dus niet je gezin kon onderhouden. Die eis werd aan meisjes minder gesteld. Dat zie je in de hedendaagse schoolcultuur weerspiegelt.”

Is dat erg? “Ja en nee. Ik ben voor gemengd onderwijs en geen voorstander van gescheiden onderwijs. Jongens en meisjes kunnen veel van elkaar leren. Aan de andere kant zie je dat jongens die een wat ‘mannelijker profiel’ hebben, wat ruiger zijn en gevaar opzoeken, wat minder goed op sommige scholen passen. Dan stromen ze af, blijven ze zitten, of vallen ze uit.”

Het is de stereotypering waar beide seksen last van hebben, stelt Annemarie van Langen, onderzoeker bij KBA Nijmegen. Zij deed onderzoek naar sekseverschillen in de onderwijsloopbanen. “Van meisjes wordt verwacht dat ze hun best doen, voor jongens is dat niet cool. Dat is een belangrijke verklaring waarom jongens vaak een achterstand oplopen.”

Geen thema

Ook bij het Gerrit van der Veen College (havo/vwo) in Amsterdam-Zuid zijn de meisjes in de meerderheid: 69 procent tegenover 31 procent jongens. “Het is niet een thema dat per se bij ons speelt. Pas nu het aan me wordt gevraagd denk ik, oh ja, dat is ook zo”, zegt Manon van der Garde, teamleider van de bovenbouw.

Het Gerrit van der Veen is een cultuurprofielschool en besteedt net als het IVKO veel aandacht aan dans, theater, muziek en beeldend. Misschien is dat ook de reden dat veel meisjes voor deze school kiezen, denkt Van der Garde. “Jongens kiezen eerder voor een school waar veel techniek of sport wordt aangeboden.”

Amin Tanouti (14) zit in de tweede klas van het vwo: het Gerrit van der Veen College was zijn eerste keuze. “Deels vanwege mijn broer en zus die hier zaten en het een fijne school vonden, maar ook omdat deze school theater aanbood. Ik heb wel tien of twaalf andere scholen bezocht, en niet elke school deed iets met theater.” Klasgenoot June Heiting (14) houdt “heel erg van kunst” en vindt de sfeer gezellig.

Wat vinden beiden van de verdeling tussen jongens en meisjes? Amin: “Over het algemeen vind ik het niet erg, op sommige momenten na. Wanneer meisjes bijvoorbeeld met z’n allen gaan zingen, dat is niet iets wat jongens snel doen.” Hebben ze ook vrienden van het andere geslacht? June: “Ja, ik heb ook veel jongensvrienden.”Amin: “Ik heb vooral veel vrienden, meisjes zijn bij mij voornamelijk kennissen.”

Bij de schoolfeesten zoeken jongens elkaar op, net zoals de meisjes, zegt Amin. June: “Maar ik denk dat dat sowieso gebeurt, ook bij scholen die een meer gelijke verdeling hebben.”

Iets meer kletsen

Is de onderwijsaanpak anders? “Misschien dat meisjes iets meer kletsen, dat je zo als docent je onderwijs iets aanpast”, denkt Van der Garde hardop na. “Maar verder? Ik heb er nog nooit iets over gehoord. Wel houden we rekening bij het indelen van de klassen dat de verdeling tussen jongens en meisjes enigszins gelijk is, maar dat is niet anders dan bij andere scholen.”

Volgens onderzoeker Annemarie van Langen is het nooit aangetoond dat mannelijke en vrouwelijke leerkrachten verschillend met leerlingen omgaan. “Sommige mannelijke leerkrachten hebben net zo goed eigenschappen die als stereotype vrouwelijk worden gezien, en andersom.”

Het is volgens Van Langen zelfs zo dat uit Vlaams onderzoek blijkt dat een grotere populatie meisjes in de klas juist een positief effect heeft op meisjes én jongens. De algemene leerlingencultuur wordt er meer studiegericht door, schrijven de wetenschappers, wat goed is voor beide seksen.

Diversiteit op het Metis

Het Metis Montessori Lyceum (havo / vwo) heeft weer een aardig gelijke verdeling: 42 procent meisjes tegenover 58 procent jongens. Opvallend, gezien de coderclasses en het technasium dat de school aanbiedt. Die trekken overigens wel meer jongens dan meisjes, stelt managementassistent Renate Klinkenberg.

De school heeft diversiteit hoog in het vaandel: voorheen trok het Metis veel leerlingen met een migratieachtergrond, maar de laatste jaren heeft de school zich flink ingezet om meer culturele diversiteit te creëren – met succes. Dus ook een gelijke verdeling tussen jongens en meisjes vindt de school belangrijk.

“We proberen meisjes voor de coderclasses en het technasium te werven door meisjes uit die profielen promotiepraatjes op basisscholen te laten houden”, aldus Klinkenberg. Ook wil de school een speciaal ‘Metisprofiel’ ontwikkelen, met thema’s kunst en wereldburgerschap, om zo meer meisjes te trekken.

Jongensschool

Het Bredero Beroepscollege daarentegen trekt meer jongens: 69 procent tegenover 31 procent meisjes. De vmbo-school is van oudsher een techniekschool, maar biedt al jaren ook economie en dienstverlening aan. “Bovendien is techniek allang niet meer alleen voor jongens”, zegt interim-directeur Marc Franzen. “Neem de zorg als voorbeeld: een ultiem meisjesberoep. Maar wat daar wel niet met techniek gebeurt… Waarom zou dat dan alleen voor jongens zijn?”

Daar denkt Zeinab Jamil (14) anders over. Ze zit in de tweede, maar koos de school niet vanwege techniek “want dat is echt iets voor jongens”. Zeinab bezocht eerst een andere school, maar vond de sfeer op het Bredero fijner. “Ik heb niet zoveel met techniek, maar in de derde kies je toch je eigen vakken en ga ik waarschijnlijk voor het profiel economie en ondernemen.” Wil je meisjes trekken op het Bredero, zegt ze, dan zou je eigenlijk ook iets als mode moeten aanbieden.

Ze zegt er weinig van te merken dat er minder meisjes zitten. “In de pauzes is het juist erg gemengd. Dan zoek ik ook wel mijn vriendinnen op, maar in de klas ga ik net zo goed met de jongens om.”

Waarom schrikt techniek meisjes dan toch zo af? Volgens Marc Franzen blikt uit onderzoek belangstelling voor bepaalde zaken op jonge leeftijd ontstaat, dus ook voor techniek. “Dat betekent dat wanneer ze moeten kiezen in groep acht, de keus al onbewust is gemaakt. Wat ook meespeelt: jongens nemen hun vriendjes mee naar een bepaalde school, of volgen die, en dat geldt voor meisjes natuurlijk net zo goed.”

De aanpak op school is bewust anders, zegt Franzen. “We zijn een duidelijke school met een heldere structuur. Leerlingen weten waar ze aan toe zijn. Zo bewaren we de rust in de school.”

Jongens vergeten

“De vrouwenemancipatie is de laatste jaren goed aangeslagen”, zegt Lauk Woltring, “maar we zijn de jongens wat vergeten. Het onderwijs is steeds taliger geworden, iets dat meisjes van nature goed ligt, maar waar jongens meer moeite mee hebben. Dus veel instructies bereiken jongens niet. Die zijn vaak beweeglijker en hebben een kortere spanningsboog, en je ziet dat een overwegend vrouwelijke staf zich eerder irriteert aan jongens.”

Volgens onderzoeker Annemarie van Langen is het niet zo dat jongens op een andere manier leren dan meisjes. “Dat is iets wat vaak wordt geroepen, maar nooit is aangetoond. Er zijn wel verschillende leerstijlen, maar die worden niet bepaald aan de hand van sekse. De verschillen tussen jongens onderling zijn veel groter dan de verschillen tussen jongens en meisjes an sich.”

Bovendien is het volgens Van Langen ook niet zo dat het geslacht van de leerkracht effect heeft op de prestaties. “Onderzoek heeft aangetoond dat jongens niet beter gaan presteren als hun leerkracht een man is. Het argument dat de feminisering van het onderwijs de achterstand van jongens verklaart, gaat dus niet per se op. Bovendien is er vooral sprake van feminisering in het basisonderwijs, waar jongens en meisjes het over het algemeen even goed doen. Pas op het voortgezet onderwijs ontstaan de verschillen, terwijl daar in verhouding veel meer mannen voor de klas staan dan het basisonderwijs.”

“Je moet jongens ook stimuleren”, zegt Woltring. “De laatste jaren hebben we de helft van de leerlingenpopulatie verwaarloosd. Je kan niet verwachten dat ze zich vanzelf gaan aanpassen.” Ook Van Langen vindt dat de leerlingen gestimuleerd kunnen worden om andere keuzes te maken. “De leerlingen zelf vinden het misschien geen probleem, maar vanuit maatschappelijk oogpunt is dat het wel. Zulke keuzeverschillen vertalen zich later ook naar seksesegregatie op de arbeidsmarkt. Kijk je door een maatschappelijke bril, dan is zowel in het onderwijs als op de arbeidsmarkt een correcte afspiegeling van de samenleving wenselijk.”

Meer lezen?

Meer lezen? Zie ook het artikel van Henk Blok: Oproep aan categorale gymnasia, hou jongens binnenboord.

Verdeling meisjes en jongens in Amsterdams VO in 2018