Wat is de Jeugdwet?

Voor wie geldt de Jeugdwet?

De Jeugdwet geldt voor:

• kinderen en jongeren met een lichamelijke of zintuiglijke beperking
• kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking
• kinderen en jongeren met een somatische beperking
• gezinnen met opvoed- en opgroeiproblemen
• kinderen en jongeren met psychiatrische problematiek
• jongeren die met kinderbescherming en/of reclassering te maken hebben

Taken gemeenten in Jeugdwet

Gemeenten zijn volgens de Jeugdwet verantwoordelijk voor:

• alle vormen van jeugdhulp, inclusief specialistische hulp
• de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen
• de uitvoering van jeugdreclassering
• de toegang tot de zorg

Gemeentelijk beleid

Bij het organiseren van jeugdhulp en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering is het gemeentelijke beleid (Art. 2.1 Jeugdwet) gericht op:

• het voorkomen en de vroege signalering van en vroege interventie bij opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen;
• het versterken van het opvoedkundige klimaat in gezinnen, wijken, buurten, scholen en kinderopvang;
• het bevorderen van de opvoedvaardigheden van de ouders, zodat zij in staat zijn hun verantwoordelijkheid te dragen voor de opvoeding en het opgroeien van jeugdigen;
• het inschakelen, herstellen en versterken van de eigen mogelijkheden en het probleemoplossend vermogen van de jeugdige, zijn ouders en de personen die tot hun sociale omgeving behoren, waarbij voor zover mogelijk wordt uitgegaan van hun eigen inbreng;

• het bevorderen van de veiligheid van de jeugdige in de opvoedsituatie waarin hij opgroeit;

• integrale hulp aan de jeugdige en zijn ouders, indien sprake is van multiproblematiek;
• het opstellen van een familiegroepsplan als er sprake is van opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en/of stoornissen.

Ouder- en kindteams: toegankelijke zorg 

In Amsterdam organiseren Ouder- en Kindteams (OKT) zorg en hulp aan kinderen, jongeren en hun ouders/verzorgers. Zij doen dit in opdracht van de gemeenten Amsterdam.

Een OKT bestaat uit professionals in de verloskundige zorg, kraamzorg, jeugdgezondheidszorg en opvoedhulp. Ook het consultatiebureau is onderdeel van het OKT.

Kerntaken van het OKT zijn:

• monitoren, screenen en vaccineren;
• versterken van het opvoedkundig klimaat in gezinnen, in de kinderopvang, op scholen en in buurten;
• ondersteuning bieden bij opvoeden en opgroeien;
• signaleren, analyseren en toeleiden naar en zicht houden op aanvullende hulp.

Evaluatie Jeugdwet in 2018

In 2018 is de Eerste evaluatie Jeugdwet gepubliceerd. Hieruit blijkt dat de doelen van de Jeugdwet nog niet zijn behaald. Zo ervaren gemeenten problemen in het vervullen van de jeugdhulpplicht. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat de vindbaarheid en deskundigheid bij complexe hulpvragen vaak niet op orde is. Ook staat de beschikbaarheid van specialistische hulp onder druk.

Daarnaast zijn er zorgen over de rechtspositie van cliënten in gesloten jeugdhulp. Deze zorg is inmiddels opgepakt en heeft geleid tot een wetswijziging in 2023, waardoor de rechtspositie van deze clienten nu is versterkt (Staatsblad 2023, 182).

Andere bevindingen van de evaluatie uit 2018 zijn:

• geen duidelijke vermindering druk op intensieve zorg door meer preventie en eigen kracht;
• aanbestedingsprocedures, marktwerking, administratieve processen, regeldruk en verschillende visies tussen zorgaanbieders staan integrale samenwerking in de weg;
• de ruimte van de professional wordt beperkt door de ruimte van de gemeente om een eigen verantwoordings- en administratief systeem te hanteren.

Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028

Om bovenstaande problemen aan te pakken en de jeugdzorg te verbeteren, hebben het Rijk, gemeenten, het Nederlands Jeugdinstituut, de Nationale Jeugdraad, aanbieders, professionals en cliëntenorganisaties een Hervormingsagenda Jeugd opgesteld. De agenda (2023-2028) bestaat uit drie hoofddoelen:

• betere organisatie specialistische hulp voor de meest kwetsbare kinderen
• afbakenen reikwijdte jeugdhulpplicht
• wijkgericht werken, waar hulp en ondersteuning integraal wordt aangeboden aan kind en gezin

Concrete plannen om bovenstaande doelen te bereiken zijn:

• structurele investering in de landelijke kwaliteit en effectiviteit van jeugdhulp;
• een aanpassing van de Jeugdwet, waardoor duidelijker wordt waarvoor kinderen en ouders hulp kunnen krijgen;
• gemeenten worden verplicht bepaalde specialistische zorg regionaal in te kopen om beschikbaarheid en continuïteit van zorg beter te organiseren;
• minder papierwerk en administratie, zodat medewerkers daar zo min mogelijk tijd aan kwijt zijn;
• versterking van wijkteams en betere samenwerking met het onderwijs, zodat kinderen en jongeren meer met collectieve voorzieningen worden ondersteund;
• uithuisplaatsingen zoveel mogelijk voorkomen en terugdringen.

Meer informatie over de aanleiding en de doelen van de Hervormingsagenda staan in Deze Kamerbrief van 20 juni 2023.