Passend onderwijs in Amsterdam piept en kraakt
Dossieranalyse passend onderwijs
Bij de helpdesk van OCO kunnen ouders, leerlingen en mbo studenten vragen stellen over onderwijs in Amsterdam. Afgelopen schooljaar, 2021-2022, behandelde OCO 223 dossiers over passend onderwijs. Deze dossiers worden door OCO geregistreerd en geanalyseerd. Uit de dossiers blijkt dat er nog steeds veel onduidelijkheid is over de ondersteuning die ouders en leerlingen van school kunnen verwachten. Voor veel leerlingen is te weinig ondersteuning beschikbaar. De volledige jaaranalyse is te downloaden: Dossieranalyse OCO passend onderwijs 2021-2022
Zorgelijke ontwikkelingen
Dit jaar werden een aantal zorgelijke ontwikkelingen zichtbaar bij de dossieranalyse. Zo steeg het aantal bij OCO neergelegde vragen over thuiszitters sterk. Dit aantal ging van 13 dossiers in 2020-2021 naar 29 dossiers in 2021-2022. Ook het aantal dossiers waarin sprake was van schorsing en verwijdering op basis van gedrag van leerlingen nam sterk toe, van 5 naar 22 dossiers. Daarbij keken we specifiek naar verwijderingen/schorsingen van leerlingen waarbij sprake was van een bredere ondersteuningsvraag of leerlingen die zonder onderwijs thuis kwamen te zitten. Ook het aantal vragen over verwijdering van leerlingen met veel ziekteverzuim door ziekte of met een specifieke ondersteuningsbehoefte nam toe.
Thema’s waar voorheen nauwelijks dossiers over binnen kwamen bij de helpdesk van OCO speelden nu in meerdere dossiers een rol. Daarbij gaat het om wachtlijsten in het speciaal onderwijs en leerlingen die slechts in deeltijd naar school gaan. Niet alleen de cijfers, maar ook de inhoud van deze dossiers baren OCO zorgen: Jonge kinderen die slechts enkele dagdelen per week naar school gaan. Leerlingen die in afwachting van een plek op een speciale school thuis zitten. Leerlingen die verwijderd worden zonder dat er zicht is op een alternatieve passende onderwijsplek. Het recht op onderwijs van leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben is hierbij in het gedrang. De extra ondersteuning kan niet of onvoldoende geboden worden op de reguliere scholen, maar plaatsing op speciaal onderwijs stuit ook op problemen.
Parool: groei speciaal onderwijs
Het Parool schreef op 26 september 2022 over de groei in het Amsterdamse speciaal onderwijs. Er zou een stijging zijn van 20% voor speciaal (basis-)onderwijs. De oorzaken hiervoor ziet Joost van Caam, directeur van het Samenwerkingsverband Primair Onderwijs Amsterdam Diemen, met name in het lerarentekort en de opgelopen achterstanden tijdens de Corona-epidemie. De intentie om, landelijk en in Amsterdam, toe te werken aan inclusiever onderwijs, classificeert van Caam momenteel als wensdenken: “Inclusief onderwijs, waar kinderen op hun eigen school de hulp krijgen die nodig is, werkt op deze manier niet. Met de huidige middelen moeten we noodgedwongen op een andere manier naar prestaties van kinderen gaan kijken. De lat moet lager; we moeten afscheid nemen van de prestatiedruk in het onderwijs, nu de huidige werkelijkheid is dat kinderen een ontwikkelingsachterstand hebben.”
Politiek aan het woord
In de raadscommissie van 28 september 2022 boog de commissie Onderwijs, Zorg en Armoedebestrijding (OZA) zich over een aantal agendapunten die gingen over de druk op passend onderwijs: de groei van het speciaal onderwijs, de problemen met het leerlingenvervoer en het jaarverslag van de leerplicht.
Naar aanleiding van de vragen van raadsleden beaamde wethouder Moorman dat een groei van speciaal onderwijs de tegenovergestelde richting is van de wens van het Amsterdamse college. Overigens is die groei niet alleen in Amsterdam zichtbaar. De intentie is nog steeds dat juist meer kinderen op reguliere scholen een passende onderwijsplek krijgen. Ook geeft ze aan dat er meer onderzoek loopt naar de groei in het speciaal onderwijs.
Ook het leerlingenvervoer staat onder druk. Dit komt o.a. door de groei van het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs. Er zijn onvoldoende chauffeurs beschikbaar. Hierdoor kwamen bij de start van het schooljaar leerlingen regelmatig te laat op school. Dit duurt nog steeds voort. In een brief gaf wethouder Moorman aan welke maatregelen genomen worden om deze situatie te verbeteren.
Verder ging het kort over het Jaarverslag leerplicht over schooljaar 2020-2021. Hieruit blijkt o.a. een daling van het aantal leerlingen dat zonder onderwijs thuis zit in het voortgezet onderwijs, maar een stijging in het basisonderwijs. Ook neemt het aantal vrijstellingen van de leerplicht nog steeds toe. Ook dit is een richting tegenovergesteld aan de doelstellingen van het Amsterdamse college.
Piepend en krakend passend onderwijs
Alles bij elkaar wordt duidelijk dat passend onderwijs op dit moment in Amsterdam piept en kraakt. Een duidelijke oplossingsrichting is nog niet in zicht. De lat lager leggen? Extra inzetten op inclusief onderwijs? Of toch eerst meer onderzoek doen?
Bij OCO zien we bij de dossieranalyse passend onderwijs keer op keer dat een zwakke plek in het Amsterdamse passend onderwijs ligt bij de extra ondersteuning. De inzet van extra ondersteuning op reguliere scholen is onvoldoende duidelijk. Ook lijkt vaak de stap van inzet van extra ondersteuning te worden overgeslagen bij verwijdering en/of de verwijzing naar speciaal onderwijs. Zowel op de korte termijn, vanwege de wachtlijsten in het speciaal onderwijs, maar ook voor de lange termijn richting inclusie, is het logisch de focus te leggen op het organiseren van aanbod op de reguliere school. Met hulp van het samenwerkingsverband, met hulp van de gemeente, en met het recht op goed onderwijs voor alle leerlingen als uitgangspunt.