Talentendag op basisschool Nellestein in Zuidoost
Kinderen tijdens een workshop Lerarentekort in Amsterdam
De talentendag op bassisschool Nellestein is eigenlijk ontstaan uit noodzaak. Het lerarentekort in Amsterdam is groot. Bovendien is het tekort niet gelijk verdeeld over de stad. Basisscholen in Zuidoost kampen met grotere tekorten dan scholen in stadsdelen Zuid en Centrum. Dit geldt ook voor daltonschool Nellestein, nabij de Gaasperplas. Directeur Jenny Horstink: “In het schooljaar 2018-2019 hadden wij viereneenhalf fte aan open vacatures. Op een totaal van zesentwintig fte is dit veel. We losten dit op met onbevoegden voor de klas, zoals onderwijsassistenten en leerkrachtondersteuners. Zij stonden onder supervisie van een bevoegde leerkracht.”
Het lerarentekort leidde tot een hogere werkdruk voor de leerkrachten op Nellestein. Horstink: “Naast onbevoegden voor de groep, vergrootten we de groepen. Daarmee holden we echt onze organisatie uit. Diepgaande begeleiding was niet mogelijk en dit ging ten koste van de kwaliteit van ons onderwijs.”
Noodplannen grote steden
Omdat het lerarentekort in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Almere zo groot is hebben schoolbesturen en gemeenten in deze ‘G5’ noodplannen gemaakt. Zij overhandigden die op 27 januari 2020 aan de minister van Onderwijs, Arie Slob. Naar aanleiding van deze plannen krijgen de vijf steden subsidie om zij-instromers beter op te leiden en te begeleiden en ruimte om de schoolweek anders te organiseren.
Noodplan Lerarentekort Amsterdam
Daarnaast heeft iedere stad een convenant gesloten met specifieke afspraken die passend zijn voor de stad. In het ‘Noodplan Lerarentekort Amsterdam’ staan drie modellen waaruit Amsterdamse scholen met een tekort kunnen kiezen:
- De groepen vergroten;
- Een deel van het curriculum laten verzorgen door onbevoegde leerkrachten;
- Een dag(deel) in de week een alternatief programma aanbieden aan leerlingen.
Talentendag op Nellestein
Nellestein koos begin 2020 voor model drie en doopte deze woensdag om tot ‘Talentendag’. Horstink: “Toen het noodplan werd aangekondigd was er ook een demonstratie op de Dam. Ons team was daar aanwezig. Op de terugweg in de metro hebben wij gediscussieerd over welke variant geschikt zou zijn voor onze school. We kwamen al snel op model drie uit, om meerdere redenen.
Ten eerste staat onze school in Amsterdam Zuidoost. Wij vinden kansengelijkheid en brede talentontwikkeling heel belangrijk. Onze kinderen hebben verborgen talenten en die kunnen met model drie naar boven komen.
Ten tweede vonden wij de werkdruk te hoog. Als ons team één dagdeel in de week aan andere taken kan besteden, verlaagt dit de werkdruk.
Tot slot past het derde model ook goed bij onze daltonvisie. Daltononderwijs staat namelijk voor brede vorming, waarbij het gaat om leerresultaten én persoonsontwikkeling. Onze kernwaarden ‘samenwerken’, ‘verantwoordelijkheid’ en ‘zelfstandigheid’ komen duidelijk aan bod tijdens de Talentendag.”
Kleine groepen
Na de herfstvakantie van dit schooljaar is Nellestein gestart met de Talentendag. Het team heeft gekozen voor woensdag omdat dit organisatorisch het beste uit kwam. Omdat Talentendag veel reguliere onderwijstijd kost, namelijk drieënhalf uur, zijn de andere schooldagen met een half uur verlengd.
Van tevoren heeft het team een aantal criteria opgesteld. Horstink: “We wilden de mogelijkheid creëren om één dag per week met het hele team bij elkaar te komen. Daarom kozen we voor het model waarbij de kinderen het volledige dagdeel les krijgen van andere aanbieders.
Daarnaast wilden we tijdens de workshops werken met halve groepen. De mensen die je op Talentendag inhuurt zijn heel vakbekwaam in hun eigen vak. Maar het onderwijs, orde houden en het gedrag van kinderen vergen natuurlijke andere vaardigheden. Daarom werkt dit beter met halve klassen.
Tenslotte wilden we een gevarieerd programma opstellen, waarbij de mensen die de workshops verzorgen zoveel mogelijk uit Zuidoost zelf afkomstig zijn.”
Drie workshops per dag
Alle leerlingen volgen iedere woensdag drie workshops: twee van een uur en één van anderhalf uur. De groepen zijn geclusterd in 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8. Het Projectenbureau Primair Onderwijs Zuidoost (PPOZO) heeft Nellestein geholpen bij het samenstellen van de workshops en het werven van mensen.
Horstink: “Gelukkig konden we gemakkelijk voldoende externe aanbieders vinden, zoals Karibu en Stichting Fawaka Onderwijs. Zij leveren ons mensen. Bovendien hebben veel kunstenaars door Corona geen werk en hebben ze daardoor meer tijd om workshops bij ons te geven. Ook de naschoolse activiteiten, die we normaal gesproken organiseren in de brede school, konden door Corona niet doorgaan. Daarom hebben we die medewerkers benaderd voor de Talentendag.”
Enthousiaste leerkrachten, leerlingen en ouders
Tot nu toe zijn zowel de leerkrachten, als de leerlingen en ouders enthousiast over de Talentendag. Het is nog wat vroeg voor een evaluatie, maar de eerste geluiden zijn positief.
Leerkrachten
Horstink: “Het bevalt goed, zeker omdat we met het hele team bij elkaar kunnen zijn op woensdag. We hebben voor het team een standaard planning gemaakt op de woensdag.
Van 08:30 tot 10:30 hebben we een teamvergadering over het algemene schoolbeleid. Dan zitten we op anderhalve meter afstand van elkaar in de aula. Zo kunnen we eindelijk eens op ons gemak en in de diepte onze visie bespreken of onze protocollen doornemen. Van 11:00 tot 12:30 gaan we in kleinere leerteams uit elkaar. Dan bespreken we bijvoorbeeld onze daltonvisie en ons pedagogisch klimaat. Na 13:00 uur kunnen de leerkrachten naar hun eigen lokaal en kunnen ze lessen en de daltonweektaak voorbereiden.
Zo hebben de leerkrachten de hele week profijt van de woensdag. Bovendien hebben zij weer tijd om elkaar te ontmoeten. Dus voor de verbinding van het team is het ook geweldig.”
Ouders en leerlingen
Horstink: “We hebben veel positieve reacties van de ouders gekregen. We hadden natuurlijk ook wat wisselgeld doordat we de andere schooldagen met een half uur hebben verlengd. Maar ouders vinden het ook geweldig voor de kinderen. Ik had verwacht dat sommige ouders zouden zeggen: ‘gaat mijn kind woensdag nu alleen maar naar school voor de ‘fun’?’ Maar die reacties zijn uitgebleven. Bovendien is het niet alleen maar voor de ‘fun’. Het is écht onderwijs. Het past bij onze daltonvisie en ouders zijn er blij mee. En sommige leerlingen genieten zo van de Talentendag, dat ze alleen nog woensdag naar school willen.”
Van de nood een deugd?
In het noodplan staat nadrukkelijk dat meewerken aan het plan niet betekent dat het lerarentekort wordt geaccepteerd: “Want laat duidelijk zijn dat hier niet een nieuwe werkelijkheid voor het onderwijs wordt beschreven, waar we vanaf nu maar aan moeten gaan wennen. Wat met een beetje innovatiever denken ook helemaal zo’n probleem niet hoeft te zijn. Het is een noodplan, en dat moet het blijven.” (Bron: Noodplan Lerarentekort Amsterdam januari 2020).
Toch staat op de website van Nellestein een promotiefilm van de Talentendag; een inkijk in de workshops met enthousiaste leerlingen en docenten. Horstink: “Iedere noodsituatie, ook het huidige lerarentekort, kun je vertalen naar een nieuwe beginsituatie. In plaats van te jeremiëren van ‘goh, nood, nood, nood, achterstanden, achterstanden, achterstanden,’ kun je denken: het is een nieuwe beginsituatie, we gaan er iets heel moois van maken.”
Toekomst
Ook als het lerarentekort in de toekomst is opgelost, wil Nellestein de Talentendag graag behouden. De school wil dit duurzaam inpassen in het schoolbeleid. Horstink: “Onze Talentendag wordt nu niet alleen bekostigd door het noodplan. We investeren zelf ook, omdat het bij onze visie past. We vragen heel veel projectlessen aan, die zelf al subsidie krijgen. Zo proberen we de duurzaamheid van de Talentendag te garanderen. En we proberen ook dingen in te passen op de woensdag, zoals schooltuinen en schoolzwemmen. Zo wordt het steeds meer van onszelf.”
De opstartperiode van de Talentendag is goed verlopen. Alle workshops zijn bezet en leerlingen en leerkrachten zijn enthousiast. Nu begint de volgende fase: de inhoud van de workshops. Horstink: “We gaan ons nu richten op vragen als: Wat wordt er aangeboden tijdens de workshops? Wat leren de kinderen hier persoonlijk van? Hoe ontwikkelen zij zich? Bij de derde ronde gaan we kijken waar we onderdelen van ons curriculum kunnen overzetten in de Talentendag. Ook willen we dan samen ontdekken wat de verborgen talenten zijn van onze leerlingen en hoe zij die verder kunnen ontplooien.”
