Terugblik D66-raadslid Ilana Rooderkerk: ‘In het onderwijs word je niet iets, maar iemand’

Het was de aanzet tot een plan voor gratis schoollunches, aan te bieden door de gemeente, op scholen die het het hardst nodig hebben. In de praktijk ging het om een aantal scholen in Zuidoost, Nieuw-West en Noord, plekken met veel kinderen met achterstanden. Rooderkerk werkte een plan uit, met voedingshoogleraar Jaap Seidell en met Alexander Rinnooy Kan, en vervolgens bleef het een jaar op het bureau van de wethouder liggen. Deze maand werd het eindelijk behandeld en aangenomen door de gemeenteraad – maar toen werd gezegd: we zitten aan het einde van onze termijn, kijk maar wat je eruithaalt in de nieuwe coalitieonderhandeling.

Heel teleurstellend, vindt Rooderkerk, zeker voor een wethouder die zegt zich zo sterk te maken voor gelijke kansen. “Er hadden zich al scholen gemeld, het Mundus College gaat het nu bijvoorbeeld zelf doen. Er is behoefte aan, en bovendien: Nederland is echt de uitzondering. In het buitenland zijn warme schoollunches heel gewoon, hier moet je zelf je boterham met kaas maar meenemen, en als je die niet meekrijgt, heb je pech.”

Docenten uit de cultuursector

Dat die schoollunches op de lange baan zijn geschoven, is een van de weinige dingen in haar raadsperiode als onderwijswoordvoerder die ze van haar wensenlijst nog niet in de praktijk heeft zien komen. Uitgesproken trots is ze op de ‘rijke schooldag’ en op het burgerschapsonderwijs die er dankzij haar inspanningen zijn gekomen. “Toen ik lesgaf in Zuidoost zag ik kinderen helemaal opbloeien als ze toneel konden spelen of konden debatteren. Soms hebben kinderen moeite met bijvoorbeeld taal, omdat ze die van huis uit niet meekrijgen. Door boven op dat reken- en taalonderwijs cultuur- en sportdocenten in te schakelen, kunnen kinderen hun talenten dan veel breder ontwikkelen.”

Het mes sneed aan veel kanten: kinderen groeiden door het diversere aanbod, het steeds nijpender wordende lerarentekort werd verlicht door docenten uit andere disciplines in te zetten in het basisonderwijs – mensen uit het voortgezet onderwijs of de cultuursector, veelal, die de afgelopen twee jaar toch vaak al dan niet tijdelijk zonder werk zaten. En hetzelfde gold voor de programma’s voor burgerschapsonderwijs, die dankzij een motie van D66 (ingediend door Dehlia Timman, destijds was Ilana Rooderkerk duo-raadslid) door scholen kunnen worden aangevraagd. Een verrijking voor de leerling, een verlichting voor de leerkracht. “Eind 2019 besloot een aantal scholen in Nieuw-West een week dicht te gaan om na te denken hoe het lerarentekort structureel kon worden opgelost. In die week was ik uitgenodigd om mee te komen praten. Toen rekende een leraar voor hoeveel vakken hij eigenlijk gaf: hij kwam wel tot vijftien. Ja, dan begrijp je de werkdruk wel! Toen ontstond het idee: we geven één dag per week minder les om tijd te hebben voor lesvoorbereiding en nakijkwerk en die lesdag vangen we op met vakdocenten.”

Praten over Oekraïne

Burgerschapsonderwijs is gestoeld op het principe: wie ben ik, wie is de ander en hoe werkt de wereld. Hoe functioneer je als burger in de samenleving? Via die programma’s – er is 11 miljoen euro beschikbaar – kunnen kinderen op bezoek in de gemeenteraad, maar ook moeilijke gesprekken leren voeren. Uitermate zinvol gebleken na aanslagen, bijvoorbeeld destijds op het Franse magazine Charlie Hebdo, maar ook tijdens corona. En wellicht nu weer, om te praten over de oorlog in Oekraïne. Alles om te leren over de samenleving en jouw plek erin. “Ik zeg altijd: je wordt niet opgeleid om iets te worden, maar om iemand te worden.”

De burgerschapsprogramma’s en de ‘rijke schooldag’ zijn natuurlijk geen oplossingen voor het lerarentekort. Inmiddels komt Amsterdam meer dan 560 docenten tekort – juist op de scholen die het hardst goede leerkrachten nodig hebben. Ook daar heeft Rooderkerk zich voor ingespannen. De extra toelage en betere reiskostenvergoeding is een coalitiebreed idee, maar Rooderkerk heeft persoonlijk gezorgd voor bijvoorbeeld een begeleidingspoule voor beginnende docenten. “Veel van hen haken binnen vier jaar na het afronden van hun opleiding al af. Door het lerarentekort is er ook nauwelijks tijd om ze te begeleiden. Dus hebben we een poule opgezet, met docenten uit de hele stad, waar ze terechtkunnen voor vragen en ondersteuning.”

Baan op school? Huurhuis erbij

En laten we eerlijk zijn: het lerarentekort is voor een groot deel ook een woningtekort. Wie wil er nu voor zijn werk eindeloos moeten reizen? En een basisschoolleerkracht verdient na een paar jaar werken te veel voor een sociale huurwoning – maar nog steeds lang niet genoeg voor een huurwoning in de vrije sector. En ze hebben weliswaar voorrang, maar in de praktijk leverde dat nog te weinig huizen op. Dus daar zet Rooderkerk vol op in, met plannen om samen te werken met corporaties en institutionele beleggers. Wie een baan op een school in Zuidoost accepteert, krijgt een huurhuis van Rochdale erbij – en andere goede ideeën. In Noord komt een appartementencomplex speciaal voor docenten.

Ze zette zich in voor meer transparantie voor ouders over de school van hun kind – bijvoorbeeld over huisvesting en, een heikel onderwerp, ventilatie. Letterlijk levensbelangrijk, gezien de rol van aerosolen in de coronapandemie. Ook werkte ze aan samenwerking tussen middelbare scholen, zodat achtstegroepers vaker op een school binnen hun top vijf terechtkomen. “D66 stimuleert brede scholen, maar wil tegelijkertijd dat de vrije schoolkeuze van leerlingen – en hun ouders – behouden blijft.”

Ook laat ze onderzoeken of leraren niet meer uren zouden willen maken. Als elke docent, schiet ze even vanuit de heup, een dag meer zou werken, was het tekort in één keer weggewerkt. Maar leerkrachten werken natuurlijk niet voor niets parttime. Dat heeft te maken met de salariëring – al wordt dat nu gelukkig vanuit Den Haag rechtgetrokken – maar ook met werkdruk en ontwikkelmogelijkheden. Allemaal dingen waar Rooderkerk zich in haar 35 pagina’s tellende onderwijsprogramma de verkiezingscampagne mee ingaat. Eerst werkte ze naast haar raadswerk nog als woordvoerder bij diverse ministeries, maar dat heeft ze nu even on hold gezet tot na 16 maart, de gemeenteraadsverkiezingen. Ze staat op plek 3, dat zou behoorlijk verkiesbaar moeten zijn. Dus dan kan haar onderwijsagenda direct van stal worden gehaald. En wie weet, komen de schoollunches dan eindelijk ook op het menu.