Verschillende doorstroomeisen per school

Een vmbo-t-diploma blijkt geen garantie te geven op toelating op de havo, ondanks dat de wet vmbo-t omschrijft als voorbereiding op zowel aansluitend beroepsonderwijs als op havo. Leerlingen met een vmbo-t-diploma die naar de havo willen hebben te maken met toelatingseisen die per school kunnen verschillen. Ook zijn er verschillen tussen de inspanningen die scholen leveren om vmbo-t-leerlingen bij te spijkeren om aan te kunnen sluiten op het gevraagde niveau, bijvoorbeeld in de periode tussen hun vmbo-t-eindexamen en de start in het nieuwe schooljaar in een havoklas.

Doorstroomproblemen vmbo-t naar havo in het nieuws
De VARA-ombudsman besteedde in de uitzending van 15 oktober 2010 aandacht aan deze rechtsongelijkheid. Het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) heeft een meldpunt ingericht voor scholieren die geweigerd zijn op de havo: aansluiting@laks.nl. In het blog van 13 november van LAKS-voorzitter Steven de Jong is te lezen dat het LAKS wisselende ervaringen heeft in de gesprekken over de doorstroomproblemen met de politiek en vertegenwoordigers van de schoolbesturen. Het LAKS wil dat scholen leerlingen begeleiden en zonodig ook bijspijkeren in plaats van ze te belemmeren om door te stromen.

Motie Tweede Kamer
In de Tweede Kamer werd 16 november 2010 een motie (zie download hieronder) aangenomen dat havo’s “transparant en eenduidig dienen te zijn in de eisen voor toelating”. De VO-raad, de overkoepelende besturenorganisatie in het voortgezet onderwijs, geeft aan dat de verschillen in toelatingseisen op den duur zullen verdwijnen, maar dat op korte termijn de verschillen in cultuur, werkhouding en programma tussen vmbo-t en havo nog te groot zijn. De VO-raad schrijft dat zolang de scholen aanvullende toelatingseisen nodig hebben die helder en tijdig gecommuniceerd moeten worden naar leerlingen en ouders.

Informatie over doorstroom opvragen
Als het goed is zullen scholen zelf actiever worden in het verstrekken van helderheid over doorstroommogelijkheden. Leerlingen en ouders hoeven daar niet op te wachten en kunnen zelf ook informatie opzoeken of opvragen. Ze kunnen ook de leerlingenraad of medezeggenschapsraad van de school vragen om dit te doen. Drie dingen om op te letten zijn:

• Staan de doorstroomeisen in de schoolgids vermeld?
• Zijn de doorstroomeisen helder omschreven, zoals het volgen van bepaalde vakken, het halen van bepaalde cijfers en een passende werkhouding?
• Zijn de eisen ten aanzien van werkhouding, en andere zaken die niet tijdens examens worden getoetst, voldoende duidelijk omschreven en is bekend hoe deze worden vastgelegd en hoe de beoordeling wordt onderbouwd?

Schakel de medezeggenschapsraad in als informatie ontbreekt of onduidelijk is
Leerlingen en ouders kunnen zelf ook invloed uitoefenen op de doorstroommogelijkheden op hun school. Ze kunnen dat doen door actief op zoek te gaan naar informatie en duidelijk te laten horen wat hun wensen zijn. Als zaken onduidelijk zijn kan de leerlingenraad die regelmatig met de schooldirectie informatie uitwisselt ingeschakeld worden. Via de medezeggenschapsraad kunnen leerlingen en ouders invloed uitoefenen op het beleid van de school om onduidelijke of onrechtvaardige doorstroomeisen aan te pakken. Leerlingen kunnen daarvoor bij de leerlinggeleding van de medezeggenschapsraad terecht en ouders bij de oudergeleding. De medezeggenschapsraad heeft in de wet vastgelegde rechten zoals recht op overleg, informatie en zelfs een initiatiefrecht om zaken te kunnen verbeteren in de school.

Aandachtspunten (voor medezeggenschapsraden) als de informatie niet helder is

• Als de doorstroomeisen (nog) niet in de schoolgids staan kan de medezeggenschapsraad het schoolbestuur vragen er voor te zorgen dat iedereen tijdig geïnformeerd is over de doorstroomeisen. Tijdig kan al heel vroeg zijn, bijvoorbeeld bij het kiezen van bepaalde vakken.
• Als de doorstroomeisen niet helder omschreven zijn kan dat betekenen dat een vmbo-t-diploma voldoende is om op de betreffende school door te stromen naar de havo. De medezeggenschapsraad kan het schoolbestuur vragen om te bevestigen of dat inderdaad zo is.
• Als een school wel doorstroomeisen toepast maar geen uitleg geeft hoe dat gebeurt, is dat niet acceptabel. De medezeggenschapsraad kan dan in overleg gaan met het schoolbestuur om tot transparante doorstroomregels te komen. De wet geeft medezeggenschapsraden ook initiatiefrecht om hierover een voorstel neer te leggen bij het schoolbestuur.
• Soms zijn eisen ten aanzien van cijfers voor bepaalde vakken wel duidelijk maar is een begrip als werkhouding niet helder omschreven. Leerlingen hebben er recht op om te weten hoe in het kader van een toelatingsbeslissing de beoordeling van hun werkhouding wordt vastgelegd, onderbouwd en gewaardeerd. Schakel de medezeggenschapsraad in om in overleg met het schoolbestuur tot een zo concreet mogelijke omschrijving te komen van zaken die niet via examens getoetst worden.

Net zo belangrijk als doorstroomeisen: inspanningen om leerlingen bij te spijkeren
Helaas zijn er grote verschillen tussen scholen in de inzet die geleverd wordt om leerlingen na het behalen van hun vmbo-t-diploma voor te bereiden op de havo. Ook op dat vlak is duidelijkheid gewenst en kunnen medezeggenschapsraden veel bereiken.

[i]Zie ook het artikel De medezeggenschapsraad en de doorstroom van vmbo-t naar havo, formele aspecten van de medezeggenschap op het doorstroombeleid