Wat is het onderwijsconcept van dalton?
Dalton: traditioneel vernieuwingsonderwijs
Dalton is een onderwijsconcept voor basis- en voortgezet onderwijs. De grondlegster hiervan is de Amerikaanse Helen Parkhurst (1887-1973). In tegenstelling tot montessori en jenaplan is dalton geen methode of systeem, maar een praktisch onderwijsplan: het Dalton Plan. Leerkrachten en scholen experimenteren met dit plan, zodat zij een eigen vorm vinden die in de praktijk werkt. Daardoor zijn er verschillende benaderingen en bestaat ‘de daltonschool’ niet.
Dalton past binnen het traditioneel vernieuwingsonderwijs. Dit is een verzamelnaam voor vernieuwend onderwijs dat aan het begin van de 20ste eeuw ontstond. Andere scholen die hieruit zijn voortgekomen zijn montessori-, vrije-, jenaplan– en freinetscholen. Al deze concepten namen afstand van het mechanische, klassikale onderwijs en richtten zich op de ontwikkelingsmogelijkheden van het individuele kind.
Het Dalton Plan
Sinds 2012 richt het Nederlandse daltononderwijs zich op vijf kernwaarden, namelijk:
- samenwerking;
- vrijheid en verantwoordelijkheid;
- effectiviteit;
- zelfstandigheid;
- reflectie.
Samenwerking
Op daltonscholen leren leerlingen samenwerken. Zo werken zij samen in tweetallen en kleine groepjes aan bepaalde taken. Op die manier leren zij elkaar respecteren, feedback ontvangen en geven en reflecteren op de samenwerking en het gemaakte werk. Het uiteindelijke doel van deze samenwerking is democratisch burgerschap.
Vrijheid en verantwoordelijkheid
Op een daltonschool krijgen leerlingen de vrijheid om hun eigen taakwerk te organiseren. Maar deze vrijheid is niet onbegrensd. Zij moeten zich bijvoorbeeld houden aan een tijdslimiet, werkafspraken en schoolregels. Op die manier leren leerlingen verantwoordelijk te zijn voor henzelf en hun omgeving.
Effectiviteit
Leerlingen krijgen taken waar zij zelf verantwoordelijk voor zijn. Bovendien kunnen zij die in vrijheid plannen en uitvoeren. Deze manier van werken is volgens Parkhurst effectiever dan stil zitten en klassikaal luisteren naar de leerkracht.
Zelfstandigheid
Op een daltonschool leren leerlingen zelfstandig en binnen een bepaalde tijd taken afronden. Daarnaast leren zij op tijd hulp inschakelen als dit nodig is. Op die manier wordt hun probleemoplossend vermogen en zelfstandigheid gestimuleerd.
Reflectie
Leerlingen reflecteren regelmatig op het eigen gemaakte werk en het werk van anderen. Zij beantwoorden bijvoorbeeld vragen als: vond ik het werk makkelijker of moeilijker dan ik van tevoren had ingeschat? Of: hoe komt het dat ik mijn taak niet op tijd heb afgekregen? Maar ook: ik heb een onvoldoende beoordeling gekregen, maar ik dacht zelf dat ik een goed zou krijgen. Hoe komt dit? Dit soort vragen stimuleert leerlingen om inzicht te krijgen in het eigen leerproces.
Wil je meer informatie over de vijf kernwaarden? Lees dan het artikel ‘Kernwaarden’ van de Nederlandse Dalton Vereniging.
Brede vorming
Binnen het daltononderwijs wordt gewerkt aan een brede vorming van het kind. Deze brede vorming omvat een cognitief, cultureel, sportief en sociaal-emotioneel aspect en draagt bij aan de persoonlijke ontwikkeling. Er wordt een omgeving geboden waarin leerlingen worden uitgedaagd zich te ontwikkelen tot ondernemende mensen met een kritische een democratische houding.
Daltononderwijs: dagindeling, taken en plannen
Op daltonscholen werken leerlingen vaak met een dag- en weekplanning. De dagplanning bestaat uit kernvakken (rekenen en taal), overige vakken (zoals natuur en geschiedenis) en creatieve vakken (beeldende vorming en gymnastiek). Deze vakken worden ook wel taken genoemd. Daarnaast krijgen leerlingen op een daltonschool vaak een weektaak. Op maandag horen ze wat die taak inhoudt en vervolgens plannen ze zelf wanneer ze daarmee aan de slag gaan.
Daltonscholen maken meestal een onderscheid tussen basistaken (verplichte lesstof) en keuzetaken. De leerkracht stemt de basistaak zoveel mogelijk af op het niveau van de individuele leerling. Bij een keuzetaak kiezen kinderen uit een aantal opdrachten of mogen zij zelf bedenken wat ze willen leren.
Leerlingen weten van tevoren hoeveel tijd ze hebben voor hun taken. Bovendien plannen ze de volgorde van hun werk meestal zelf in. Naarmate de leerling in een hogere groep komt zal het steeds meer verantwoordelijkheid krijgen voor het werk.
Veel daltonscholen werken daarnaast met een takenblad en dagkleuren. Ieder dag heeft een eigen kleur en als zij een bepaalde taak hebben afgerond kleuren ze de taak in de dagkleur af. Heeft een leerling bijvoorbeeld op maandag (blauw dagkleur) breukensommen gemaakt? Dan kleurt het de taak breukensommen blauw in.
Voortgezet daltononderwijs
Na groep 8 kunnen leerlingen de overstap maken naar een daltonschool voor voortgezet onderwijs. In Amsterdam kunnen zij hierbij soms gebruik maken van een voorrangsregel. Dit geeft hen geen garantie dat ze op een school worden aangenomen, maar verhoogt wel hun kans.
Maar leerlingen kunnen ook de overstap maken naar een reguliere middelbare school. En omgekeerd geldt ook: leerlingen die van een reguliere basisschool komen kunnen zich aanmelden voor een daltonschool voor voortgezet onderwijs.
Wil je weten of een middelbare school voor daltononderwijs voorrangsregels heeft opgesteld? Kijk dan in de Keuzegids 2022.
Op een daltonschool gelden dezelfde kerndoelen als voor andere middelbare scholen. Ook sluiten leerlingen het vmbo, havo of vwo af met schoolexamens en centraal examens.
Hoeveel daltonscholen in Nederland en Amsterdam?
Nederland heeft 385 daltonscholen. Deze scholen hebben een licentie van de Nederlandse Dalton Vereniging(NDV). De NDV bezoekt de scholen regelmatig, evalueert hun onderwijs en waarborgt op die manier een bepaald kwaliteitsniveau.
In Amsterdam zijn achttien basisscholen voor daltononderwijs. Daarnaast zijn er drie daltonscholen voor voortgezet onderwijs, namelijk:
Er zijn ook dalton voorscholen, die samenwerken met dalton basisscholen, zoals voorschool De Kleine Wereldin Amsterdam oud-zuid.
Wil je meer informatie over daltonscholen in Amsterdam? Ga dan naar ons scholenoverzicht.
Kerndoelen, leerlingen volgen en toetsen
Voor daltonscholen gelden dezelfde wettelijke regels als voor andere scholen in Nederland. Zo moeten de scholen:
- zich houden aan de kerndoelen (Besluit vernieuwde kerndoelen WPO) en (Besluit kerndoelen onderbouw VO);
- de ontwikkeling van kinderen op de basisschool volgen en registeren in een leerlingvolgsysteem (Art. 10 lid4 Wet primair onderwijs BES);
- een centrale eindtoets taal en rekenen afnemen bij leerlingen in groep 8 (Art. 9b WPO).
