Het schoolexamen bestaat uit de toetsen die je in de bovenbouw voor een vak maakt én meetellen voor je eindcijfer. Dit kunnen proefwerken, toetsen en werkstukken zijn. Welke cijfers meetellen beslist het schoolbestuur. Dit wordt jaarlijks voor 1 oktober van het schooljaar vastgesteld in het programma van toetsing en afsluiting. Het programma van toetsing en afsluiting verschilt per school. De volgende onderdelen zijn wel verplicht volgens art. 2.81 lid 2 WVO 2020:
Voorafgaand aan het centraal examen hoor je welk cijfer je hebt gehaald voor het schoolexamen (art. 3.15 lid 1 Uitvoeringsbesluit WVO 2020). Als je voor een vak geen cijfer ontvangt, dan ontvang je een beoordeling goed, voldoende of onvoldoende. Dit geldt ook voor het profielwerkstuk (art. 3.14 lid 1 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).
Het centraal examen is het afsluitende onderdeel van het voorgezet onderwijs. Tijdens de 4, 5 of 6 jaar die je opleiding duurt, word je voortdurend voorbereid op dit afsluitende onderdeel. Tijdens het centrale examen wordt al je kennis en je harde werk getest. Het centraal examen bepaalt niet alleen of je geslaagd bent, maar bepaalt ook vaak meer dan de helft van je eindcijfer. Het centraal examen is daarmee voor de meeste leerlingen dan ook vaak een stressvolle tijd.
Belangrijkste verschil is dat bij het schoolexamen het programma van toetsing en afsluiting leidend is (art. 2.81 WVO 2020). De regels voor de schoolexamens, beoordeling en vaststelling van de cijfers verschillen daarmee per school. Er zijn nog meer verschillen. OCO zet een aantal verschillen op een rij:
Eindexamenkandidaten krijgen in 2022 een extra herkansing (twee in plaats van één) voor twee verschillende vakken én de kans om de centrale examens te spreiden over twee tijdvakken. De eindexamenkandidaat beslist zelf of een examen in het eerste of tweede tijdvak wordt gemaakt. Het derde tijdvak is voor de herkansingen. In het vmbo worden bij het beroepsgericht profielvak (cspe) één of twee onderdelen al afgesloten door het schoolexamen. Zie voor uitgebreide informatie de kamerbrief van demissionair minister Slob 17 december 2021.