Zoektocht ouders dwingt OSVO tot erkenning fout

Fout in staartverbetering

1 juni 2021 heeft OSVO erkend dat er een fout is gemaakt bij de uitvoering van de centrale loting en matching. OSVO is de vereniging van de Amsterdamse schoolbesturen die verantwoordelijk is voor de centrale loting bij de overstap van de basisschool naar het voortgezet onderwijs in Amsterdam. OSVO meldt dat de zogenaamde staartverbetering in de loting niet correct was uitgevoerd.

Bij de staartverbetering worden een aantal leerlingen die laag op hun voorkeurslijst geplaatst waren door middel van extra capaciteit beter geplaatst. Volgens OSVO hadden daarbij de leerlingen met de slechtste lotnummers eerst geholpen moeten worden, maar is door een menselijke fout de lotingscomputer geïnstrueerd om eerst leerlingen met de beste lotnummers te herplaatsen.

OSVO meldt dat is nagegaan hoe de plaatsing had moeten verlopen en dat alle 20 leerlingen die recht hadden op staartverbetering alsnog zijn herplaatst. Hiervoor zijn de klassen wel vergroot, in sommige gevallen zelfs tot 32 leerlingen per klas. Kinderen die onterecht hebben geprofiteerd van de in eerste instantie foutief uitgevoerde staartverbetering raken hun plek niet kwijt.

Nog steeds 30 kinderen in de staart, waarom geen extra klas(sen)?

Bij de uitslag van de loting bleek overigens al dat er niet voldoende extra capaciteit beschikbaar was om alle kinderen in de ‘staart’ omhoog te helpen. Als staart geldt volgens artikel 8.1 van de ‘procesomschrijving’ voorkeur 9 t/m 12 op de voorkeurslijst voor leerlingen met een advies voor havo, havo/vwo of vwo; voorkeur 5 en 6 voor leerlingen met een advies voor vmbo-t of vmbo-t/havo; en voorkeur 3 of 4 voor leerlingen met een advies voor vmbo-b, of vmbo-b/k of vmbo-k.

De procesomschrijving is overigens niet glashelder of met het aantal voorkeuren het aantal scholen op de lijst wordt bedoeld, zoals wel specifiek m.b.t. de plaatsingsgarantie is omschreven in artikel 1.6 van de procesomschrijving. Hoe dan ook, na de huidige reparatie blijven er nog steeds kinderen over die niet herplaatst konden worden.

Volgens een eerder persbericht van 8 april 2021 waren oorsponkelijk 87 leerlingen d.m.v. de staartverbetering herplaatst: 66 vanaf school 9 t/m 12; 14 vanaf school 5 of 6; en 7 vanaf school 3 of 4. Destijds bleven nog 52 leerlingen over op plekken 9 t/m 11 die niet aan een betere plek geholpen konden worden omdat de capaciteit voor staartverbetering daar te beperkt voor was. Nu OSVO meldt dat 20 leerlingen alsnog zijn herplaatst, waarvan de adviezen overigens nog onbekend zijn, resteren er nog ruim 30 in de staart. Dat is één klas.

OSVO heeft niet vermeld of in plaats van het vergroten van klassen gezocht is naar mogelijkheden om extra klassen te vormen om op de scholen tot een werkbare klassengrootte te komen. Evenmin heeft OSVO bericht of serieus is onderzocht om nog een extra klas te vormen om de laatste 30 kinderen uit de staart te krijgen.

Ontbrekende verantwoording over uitbreiding capaciteit en bordjes verhangen

Dat verantwoording hierover ontbreekt valt des te meer op aangezien OSVO ook heeft nagelaten in tegenstelling tot eerdere jaren om gedetailleerd te rapporteren wat het ‘bordjes verhangen’ heeft opgeleverd. Bordjes verhangen is “plekken anders verdelen over de verschillende basisschooladviezen” (p28 kernprocedure 2020-2021) naar aanleiding van de uitkomst van een proefloting, waarmee het resultaat van de centrale loting wordt verbeterd.

Wat ook ontbreekt is verantwoording over de vraag of na sluiting van de aanmeldperiode uitbreiding van capaciteit mogelijk was om het resultaat te verbeteren, zoals vereist in artikel 5.3 van de kernprocedure 2020-2021.

Excuses aan wie?

OSVO biedt excuses aan aan “leerlingen en ouders die eerst onnodig in de rats hebben gezeten, dat is niet leuk en dat trek ik me heel erg aan”, aldus OSVO-voorzitter Rob Oudkerk in Het Parool.

Het persbericht van 1 juni 2021 van OSVO rept echter niet over excuses aan ouders die OSVO hebben geattendeerd op onvolkomenheden en mogelijke fouten.

OCO heeft met verschillende ouders contact die zich wekenlang hebben ingespannen om de waarheid boven tafel te krijgen. Sommigen hebben inmiddels in een persoonlijk gesprek excuses aangeboden gekregen, anderen wachten daar nog steeds op.

Ouders zouden ook nooit zover gekomen zijn dat OSVO een fout heeft toegegeven zonder de inzet van Stichting Vrije Schoolkeuze Amsterdam (VSA) die zich al jarenlang inzet om uitgelote ouders op te vangen en te ondersteunen.

OSVO doet voorkomen dat het de fout zelf heeft ontdekt en dat de fout nu is hersteld. Het eerste is onjuist, het waren kritische ouders die OSVO tot actie dwongen. Het tweede valt te hopen maar is nog niet onderbouwd met verantwoordingsdocumenten. Daar hebben ouders sowieso recht op en in deze situatie helemaal.

Meer onvolkomenheden: handmatige rapportages, Sluisbuurt, kansklassen

Een van de ouders die nog wacht op excuses is Gijs Habets. Hij is een van de ouders die OSVO al wekenlang kritisch bevraagt. Als lid van de ‘slechtgelootgroep 2021’ signaleert hij in de notitie Nog steeds twijfels bij ouders over Centrale Loting & Matching OSVO.pdf dat er nog steeds onvolkomenheden zijn die om een antwoord vragen: onder andere tegenstrijdige rapportages, verdwenen capaciteit voor MLA Sluisbuurt en impopulariteit van kansrijk klassen.

Wat de Sluisbuurt betreft: daar is bij het ‘bordjes verhangen’ capaciteit overgeheveld naar het MLA. OSVO heeft mondeling toegelicht dat het verschuiven van capaciteit van ‘profielklassen’ zou mogen om het lotingresultaat te verbeteren. Uit pagina 28 van de kernprocedure 2020-2021 is echter af te leiden dat ‘bordjes verhangen’ alleen mag als het gaat om anders verdelen van capaciteit over schooladviezen. Dat zou betekenen dat een specifiek aanbod voor een profielklas gestand moet worden gedaan.

Hoe verantwoording af te leggen met een lotingscomputer als ‘black box’?

Dat het lastig is om een digitale loting te controleren erkent ook de notaris. OCO vroeg de op de loting toezicht houdende notaris bij Van Doorne of die proces verbaal heeft opgemaakt van de staartverbetering en of die heeft kunnen verifiëren hoe de beslisregels (het ‘algoritme’) als instructie is verwerkt voor de lotingscomputer. Het antwoord was:

• “Van Doorne is aanwezig geweest bij de uitvoering van de staartverbetering en heeft een akte van proces verbaal opgemaakt en in bewaarneming.
• Wij hebben een verklaring van de uitvoerende partij (Skrepr) omtrent de uitvoering van de Staartverbetering.
• Als notaris zijn wij aanwezig geweest bij het moment van de uitvoering van de Staartverbetering en hebben verslag gedaan van hetgeen wij hebben waargenomen ten aanzien van de uitvoering van de Staartverbetering.
• De rol van de notaris strekt zich uit tot transparante vastlegging van het verloop van de loting/matching (in deze de Staartverbetering) in een notariële akte en vastlegging van het moment van uitvoering van de Staartverbetering.
• Als notaris kennen wij onze beperkingen en kunnen niet garanderen dat het digitale proces ook daadwerkelijk verloopt zoals beschreven. Wij bieden daarvoor wel extra waarborgen door (onder meer) het opvragen van verklaringen van betrokkenen, notariële verslaglegging en inbewaarneming van documenten.
• Gezien het feit dat de Staartverbetering helaas technisch niet zo is uitgevoerd als beschreven in de procesomschrijving en dit is hersteld door OSVO, zullen we ten behoeve van de transparante vastlegging een proces verbaal opmaken op basis van de verklaringen daaromtrent van Skrepr en van OSVO.”

Bescheiden voor transparantie en verantwoording

Zowel OSVO als wethouder eindigen hun persbericht, respectievelijk en persbericht van 1 juni 2021 van OSVO raadsinformatiebrief dd 2 juni 2021 over de staartverbeteringsprocedure,  met de mededeling dat benodigde gegevens gedeeld worden in het kader van transparantie.

Vooralsnog concludeert OCO op basis van gesprekken met direct betrokkenen dat voor transparantie gegevens vereist zijn met betrekking tot algoritme, capaciteit, mutatieoverzicht en logs. Al kan niet uitgesloten worden dat verstrekte gegevens nieuwe vragen oproepen.

Het algoritme geeft inzicht hoe de loting is geïmplementeerd. De gegevens m.b.t. de 4% extra capaciteit bieden uitsluitsel op welke scholen extra capaciteit is gecreëerd en in hoeverre die voor de plaatsingsgarantie dan wel staartverbetering kon worden in gezet. Een mutatieoverzicht geeft inzicht in de gemaakte verbeterslagen. De verzameling logs van alle leerlingen in de staart dienen als kruiscontrole. Uit de persberichten van OSVO is af te leiden dat er in totaal 139 leerlingen in de staart hebben gezeten.

Meer specifiek betreft het de volgende gegevens:

1. Gehanteerd algoritme met de beslisregels van de lotingcomputer voor plaatsingsgarantie en staartverbetering in begrijpelijke taal.
2. Gegevens beschikbare extra capaciteit per capaciteitsgroep per school met de geplaatste lotnummers.
3. Overzicht van mutaties per leerling met lotnummer met vermelding van oude school en positie en nieuwe school en positie.
4. Geanonimiseerde logs, zonder persoonsnaam of ELK-nummer en alleen lotnummer, van alle leerlingen in de ’staart’.

Bij allevier de vragen is een aparte versie nodig voor de uitvoering van de centrale loting in april en de herziene loting in mei. Daarnaast is bij de gegevens m.b.t. capaciteit  en m.b.t. mutaties ook een uitsplitsing nodig naar plaatsingsgarantie en staartverbetering.

Indien in antwoord op vraag 2 of 3 lotnummers verschijnen van leerlingen buiten de ’staart’, zijn daarvan ook de logs nodig.

OCO staat open voor advies van AVG-deskundigen en/of lotingsexperts voor aanvulling of herziening van deze set gegevens, reacties kunnen gepost worden onder dit artikel of worden gemaild aan info@onderwijsconsument.nl.